Jossytour2022

አዋሽ ወንዝ

አዋሽ ( ኦሮሞኛ፡ አዋሽ፣ አማርኛ፡ አዋሽ፣ አፋርኛ፡ ወአዮት፣ ሶማሌ፡ ወቢጋ ድር) በኢትዮጵያ ትልቁ ወንዝ ነው። የወንዙ ፍሰት ሙሉ በሙሉ በኢትዮጵያ ድንበሮች ውስጥ የተካተተ ሲሆን ከጋርጎሪ ሀይቅ ተጀምሮ ከጅቡቲ ጋር 100 ኪሎ ሜትር (60 ወይም 70 ማይል) ርቀት ላይ በሚገኘው በአቤ (ወይ አብሄ ባድ) ሐይቅ ላይ እርስ በርስ የተያያዙ ሀይቆች ሰንሰለት ውስጥ ይፈስሳል። የ ታጁራ ባሕረ ሰላጤ ራስ. የአማራ፣ የኦሮሚያ እና የሶማሌ ክልሎችን እንዲሁም የአፋር ክልልን ደቡባዊ ግማሽ ክፍል የሚሸፍን የኢንዶራይክ ተፋሰስ ዋና ጅረት ነው።

የአዋሽ ሸለቆ (በተለይም መካከለኛው አዋሽ) ከፍተኛ መጠን ያለው የሆሚኒን ቅሪተ አካል በመያዙ በዓለም አቀፍ ደረጃ ታዋቂ ነው፣ ይህም የሰው ልጅ የዝግመተ ለውጥ ሂደት ወደር የለሽ ግንዛቤ ይሰጣል። በታችኛው አዋሽ ሸለቆ ውስጥ በጣም ዝነኛ ከሆኑት ቀደምት የሆሚኒን ቅሪተ አካላት አንዱ የሆነው “ሉሲ” ተገኘ። ለሥነ ቅርስ ጥናትና አንትሮፖሎጂያዊ ጠቀሜታ የአዋሽ የታችኛው ሸለቆ በዩኔስኮ የዓለም ቅርስነት በ1980 ተመዝግቧል።

አጠቃላይ እይታ

አዋሽ በኦሮሚያ ምዕራብ ሸዋ ዞን ጊንጪ ከተማ አቅራቢያ ከአዲስ አበባ በስተ ምዕራብ በኩል በዳንዲ ወረዳ ከዋርቄ ተራራ በስተደቡብ ይገኛል። ከታላቁ ስምጥ ሸለቆ ግርጌ ከገባ በኋላ አዋሽ ወደ ደቡብ የሚፈሰው ወደ ዙቋላ ተራራ ዙሪያ በምስራቅ ከዚያም በሰሜን ምስራቅ አቅጣጫ ወደ ቆቃ ማጠራቀሚያ ከመግባቱ በፊት ነው። እዚያም ውሃ ለሸንኮራ አገዳ እርሻዎች ለመስኖ ይውላል. ከታች በኩል አዋሽ ከአዳማ ከተማ እና ከአዋሽ ብሔራዊ ፓርክ ያልፋል። ከዚያም ወደ ሰሜን ምስራቅ አቅጣጫ በግምት 11° N 40° 30' ሠ ወደ ሰሜን እስከ 12° ከመዞሩ በፊት ሙሉ በሙሉ ወደ ምስራቅ ከመዞሩ በፊት ገርማማ (ወይንም ካሳም) ወንዝ በግራ ባንኩ በኩል ይቀላቀላል።

የኢትዮጵያ ማዕከላዊ ስታቲስቲክስ ኤጀንሲ ባሳተመው መረጃ መሰረት የአዋሽ ወንዝ 1200 ኪሎ ሜትር ርዝመት አለው። ፍራንክ ሪቻርድሰን ካና፣ በኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ አሥራ አንድ እትም ጽሑፍ አቢሲኒያ፣ መካከለኛውን ክፍል እንደገለጸው “61 ሜትር ስፋት ያለው እና 1.2 ሜትር ጥልቀት ያለው ጅረት በደረቅ ወቅት እና በጎርፉ ወቅት 50 ከፍ ብሏል ወይም ከዝቅተኛ የውሃ ምልክት በላይ 15 ወይም 18 ሜትር ከፍታ ያለው ሲሆን በሁለቱም ባንኮቹ ላይ ለብዙ ኪሎ ሜትሮች ያህል ሜዳውን ያጥለቀለቀዋል።

ሌሎች የአዋሽ ገባር ወንዞች (በቅደም ተከተል ወደላይ) ያካትታሉ፡ ሎጊያ፣ ሚሌ፣ ቦርቃና፣ አታዬ፣ ሃዋዲ፣ ካቤና እና ዱርክሃም ወንዞች። በኮርሱ ውስጥ ያሉ ከተሞች እና ከተሞች መተሐራ፣ አዋሽ፣ ገዋኔ እና አሳኢታ ይገኙበታል።

ፓሊዮንቶሎጂ

የሰው ልጅ ዝርያው ከተጀመረበት ጊዜ አንስቶ በአዋሽ ሸለቆ ውስጥ ኖሯል። በመካከለኛው አዋሽ ብዙ የሰው ቅድመ-ሂሚኒድ ቅሪቶች ተገኝተዋል። በአዋሽ ሸለቆ የተገኙት ቅሪቶች ከሟቹ ሚዮሴን፣ ፕሊዮሴን እና ቀደምት ፕሌይስቶሴን (ከ5.6-2.5 ሚሊዮን ዓመታት በፊት) የተገኙት ቅሪተ አካላት፣ እና “ሉሲ”ን ጨምሮ የብዙ አውስትራሎፒቴሴን ቅሪተ አካላትን ያካትታል። 1] በቦታው የተገኙ ሌሎች የጠፉ ሆሚኒዶች ሆሞ ኢሬክተስ እና አርዲፒተከስ ይገኙበታል።

ታሪክ

ከታች 9° N አካባቢ ያለው የአዋሽ ሸለቆ የአፋር ህዝብ እና የኢሳ ህዝብ ባህላዊ መኖሪያ ነው። የአዋሽ ሸለቆ የፈትጋር፣ የኢፋት እና የሸዋ አካል ሆኖ ተካቷል።

ሀንቲንግፎርድ እንደሚለው በ16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የአዋሽ ወንዝ ታላቁ ዲር ወንዝ ተብሎ ይጠራ የነበረ ሲሆን በሙስሊሞች ሀገር ይገኝ ነበር።

የቆቃ ግድብ ከመጠናቀቁ በፊት 1960 ዓ.ም

በ1933/1934 የአዋሽ ጉዞን እስከ መጨረሻው ያሳየ አውሮፓዊው ዊልፍሬድ ቴሲገር በ1933/1934 በአዋሽ ከተማ ተጀምሮ የወንዙን ​​ጉዞ ተከትሎ በአብሄባድ ሀይቅ የመጨረሻውን ጉዞ ተከትሎ ጉዞውን ወደ ምስራቅ ቀጠለ። ወደ ታጁራ. (አሳሹ ኤል.ኤም. ነስቢት እ.ኤ.አ. በ1928 የአዋሽ ጉዞን በከፊል ተከታትሎ የነበረ ቢሆንም፣ ከወንዙ ወደ አሳኢታ በመመለስ በአፋር ዝቅተኛ ቦታ ወደ ቀይ ባህር አምርቷል።)

በ1960 የቆቃ ግድብ ከአዋሽ ወንዝ ተሻግሮ ከአዲስ አበባ 75 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ ተጠናቀቀ። በመከፈቱ በአካባቢው ትልቅ የሀይል ምንጭ ሆነ። በዚህ ምክንያት የተገኘው ንጹህ ውሃ ሃይቅ የገሊላ ሀይቅ (በተጨማሪም የቆቃ ማጠራቀሚያ ተብሎም ይታወቃል) 180 ካሬ ኪሎ ሜትር አካባቢ አለው። ሐይቅም ሆነ ግድብ ደለል በመጨመር ስጋት ላይ ናቸው።

የአዋሽ ኢንተርናሽናል ባንክ ስያሜ የተሰጠው ለአዋሽ ወንዝ ነው።

የአየር ንብረት

የአዋሽ ወንዝ ተፋሰስ የአየር ንብረት በአብዛኛው የሚነካው በትሮፒካል ኮንቬርጀንስ ዞን (ITCZ) እንቅስቃሴ ነው። በማርች/ኤፕሪል ወደ ሰሜን አቅጣጫ በሚንቀሳቀስበት እና ወደ ደቡብ በሚያፈገፍግበት ወቅት፣ ITCZ ሁለት የዝናብ ወቅቶችን ይፈጥራል፣ አጭሩ በማርች አካባቢ ('ቤልግ') እና ረዘም ያለ በሰኔ እና በሴፕቴምበር መካከል ('ክረምት') ሲሆን ይህም በከፊል ወደ አንድ ረዘም ያለ ጊዜ ውስጥ ይወድቃል። ዝናባማ ወቅት. የዝናብ ወቅት ወደ ምስራቃዊ ኢትዮጵያ እና ወደ ምዕራብ ኢትዮጵያ አንድ ማለት ይቻላል ነው። በጥቅምት እና በመጋቢት መካከል ያለው ጊዜ 'በጋ' ተብሎ የሚጠራው ደረቅ ወቅት ነው። በስምጥ ሸለቆ ውስጥ ከፊል-ደረቅ እስከ ደረቅ ሁኔታዎች ሰፍነዋል። በአንጻሩ ደጋማ ቦታዎች በከፊል ከ1600 ሚሊ ሜትር በላይ የዝናብ መጠን በካ. በዓመት ስድስት ወር

ሃይድሮሎጂ

የከርሰ ምድር ውሃ መሙላት በላይኛው ደጋማ ቦታዎች ላይ በዓመት ከ350 ሚሊ ሜትር በላይ በሆኑ እሴቶች መካከል እና በስምጥ ሸለቆው ስር ምንም መሙላት ይለያያል። የከርሰ ምድር ውሃ በብዛት የሚሞላው ከ1900 ሜትር በላይ በሆኑ ደጋማ ቦታዎች ሲሆን አመታዊ የዝናብ መጠን ከ1000 ሚሊ ሜትር በላይ በሆነበት። የአካባቢ አነስተኛ ኃይል መሙላት በስምጥ ሸለቆ እሳተ ገሞራዎች ዳርቻ ላይም ይከሰታል ተብሎ ይጠበቃል።ሰው ሰራሽ የከርሰ ምድር ውሃ መሙላት በስምጥ ሸለቆ ላይ በመስኖ በሚለሙ እርሻዎች ላይ ተጨማሪ ይከናወናል። ከወንዝ ሰርጥ ኪሳራ እና ከሃይቆች ሰርጎ መግባት በዋናው የኢትዮጵያ ስምጥ (MER) እና በደቡብ አፋር ውስጥ ሚና ይጫወታል።

ኢኮሎጂ

አብዛኛው የአዋሽ ተፋሰስ የኢትዮጵያ ሞንታኔ ደኖች ጥበቃ አካል ነው። በከፍታ ቦታ ላይ የኢትዮጵያ ሞንታኔ ሳር መሬቶች እና ጫካዎች እና የኢትዮጵያ ሞንታኔ ሞርላንድስ በብዛት ይገኛሉ። የሶማሌ አካሺያ-ኮምሚፎራ ቁጥቋጦዎች እና ጥቅጥቅ ያሉ ቁጥቋጦዎች በስምጥ ውስጥ ዝቅተኛ ቦታዎችን ይይዛሉ።

የተፋሰሱ እፅዋት ጠንካራ አንትሮፖጂካዊ ተጽእኖ አላቸው። በሁሉም የላይኛው እና መካከለኛው አዋሽ ተፋሰስ የተለያዩ የሳቫና ቅሪቶች አሁንም በግልፅ ይታያሉ። በታችኛው ስንጥቅ ውስጥ ከሚገኙት እሾህ ሳቫናዎች፣ ቁጥቋጦዎች፣ ሳርና ክፍት ሳቫናዎች ከ 800 ሜትር በላይ እና በግርዶሽ እና በደጋማ ቦታዎች ላይ ከሚገኙት የእንጨት ሳቫናዎች ይደርሳሉ። ከትናንሽ የባህር ዛፍ እርሻዎች በስተቀር በአዋሽ ወንዝ ተፋሰስ ውስጥ የደን ልማት እምብዛም የለም። ከአዋሽ ብሄራዊ ፓርክ ውጪ ክፍት እና ደን የተሸፈኑ ሳቫናዎች ሙሉ በሙሉ በሚባል መልኩ በሰብል ሊለሙ ችለዋል። ይህ በተለይ ሁሉንም የሚሸፍኑ እርከኖችን ይመለከታል። በዚህ ምክንያት የተበታተነው የዛፍ ሽፋን ከሳቫናዎች ዋና ሁኔታ ጋር ተመሳሳይ ሲሆን የሣር ክዳን ደግሞ በሰብል ተተክቷል. ከፍተኛ ከፍታዎች ብቻ አሁንም የተገናኙ የእንጨት መሬቶችን ያሳያሉ። በከፊል የደን መልሶ ማልማት የተካሄደው ሊለሙ በማይችሉ ከፍታዎች ላይ ከሁለተኛ ደረጃ ደኖች ጋር ነው። የሚለሙት ሰብሎች (የጤፍ)፣ በቆሎ፣ ማሽላ፣ ባቄላና አትክልት ናቸው። ግብርና በሚቻልበት ቦታ የግጦሽ ሣር የለም. ከብቶቹ በሜዳው ዳርቻዎች እና መንገዶች ላይ እና በገደል የተሸፈኑ ሸለቆዎች ላይ ይሰማራሉ. ይህ የአፈር መሸርሸር ዋነኛ ምክንያት ነው, ምክንያቱም የእፅዋት ሽፋን በከፊል ወድሟል. በአዋሽ ተፋሰስ ውስጥ ግጦሽ ማድረስ የተለመደ ተግባር ነው።

እንስሳት

የታችኛው አዋሽ ሸለቆ ለአፍሪካ የዱር አህያ የመጨረሻ የዱር እንስሳት ጥበቃ ከሚደረግላቸው አንዱ ነው። አጥቢ እንስሳው አሁን በያንጉዲ ራሳ ብሔራዊ ፓርክ ውስጥ ጠፍቷል፣ ነገር ግን አሁንም በአቅራቢያው በሚገኘው ሚሌ-ሰርዶ የዱር አራዊት ጥበቃ ውስጥ ይገኛል። በአካባቢው የሚገኙ ሌሎች ትላልቅ እንስሳት ቤይሳ ኦሪክስ፣ ሶመሪንግ ጌዜል፣ ዶርካስ ጋዜል፣ ገረኑክ እና የግሬቪ የሜዳ አህያ ይገኙበታል። በወንዙ ውስጥም አዞዎች ይበቅላሉ።