ቦሪስ ዬልትሲን
ቦሪስ ኒኮላይቪች የልሲን (ሩሲያኛ: Борис Николаевич Ельцин; የካቲት 1 ቀን 1931 - 23 ኤፕሪል 2007) የሩሲያ እና የሶቪየት ፖለቲከኛ ከ 1991 እስከ 1999 የሩሲያ ፌዴሬሽን የመጀመሪያ ፕሬዝዳንት ሆኖ ያገለገሉ ። የሶቪየት ኮሚኒስት ፓርቲ አባል ነበሩ። ዩኒየን ከ1961 እስከ 1990። በኋላም እንደ ፖለቲካ ገለልተኛ ሆኖ የቆመ ሲሆን በዚህ ጊዜ ውስጥ በርዕዮተ ዓለም ከሊበራሊዝም እና ከሩሲያ ብሔርተኝነት ጋር የተቆራኘ ተደርጎ ይቆጠር ነበር።
| |
| 0 ሐምሌ 1991 – 31 ዲሴምበር 1999 (አውሮፓ) | |
| የሩስያ ፕሬዝዳንት | |
| 10 ሐምሌ 1991 – 31 ዲሴምበር 1999 (አውሮፓ) | |
| ጠቅላይ ሚኒስትር | ኢቫን ሲላዬቭ
ኦሌግ ሎቦቭ (ተዋናይ) ይጎር ጋይዳር (ተዋናይ) ቪክቶር ቼርኖሚርዲን ሰርጌይ ኪሪዬንኮ ዮቭጂኔ ፕሪማኮቭ ሰርጌ ስቴፋሽን ቭላድሚር ፑቲን |
|---|---|
| የሩሲያ ሶቭየት ፌዴራቲቭ ሶሻሊስት ሪፐብሊክ ጠቅላይ ሶቭየት ፕሬዝዳንት | |
| 29 ሜይ 1990 – 10 ጁላይ 1991 (አውሮፓውያን) | |
| የሞስኮ ከተማ ፓርቲ ኮሚቴ የመጀመሪያው ጸሐፊ | |
| 23 ዲሴምበር 1985 – 11 ኖቬምበር 1987 (አውሮጳ) | |
| የፖለቲካ ፓርቲ | ነፃነት (ከ1990 በኋላ)
የሶቭየት ሕብረት ኮሚኒስት ፓርቲ (1961–1990) አውሮፓ |
| ባለቤት | ናይና ጂሪና (m. 1956) አውሮፓዊ |
ዬልሲን የተወለደው በቡቱካ ፣ ኡራል ክልል ፣ ከድሃ ቤተሰብ ነው። ያደገው በካዛን, ታታር ASSR ውስጥ ነው. በኡራል ስቴት ቴክኒካል ዩኒቨርሲቲ ከተማረ በኋላ በግንባታ ላይ ሠርቷል. ኮሚኒስት ፓርቲን ተቀላቀለ። እሱ በደረጃው ከፍ ብሏል እና በ 1976 የፓርቲው የስቨርድሎቭስክ ክልል ኮሚቴ የመጀመሪያ ጸሐፊ ሆነ ። ዬልሲን በመጀመሪያ የሶቪየት መሪ ሚካሂል ጎርባቾቭ የፔሬስትሮይካ ማሻሻያ ደጋፊ ነበር። በኋላም ማሻሻያው በጣም መጠነኛ ነው በማለት ተችተው ወደ መድበለ ፓርቲ ተወካይ ዴሞክራሲ እንዲሸጋገር ጠይቀዋል። እ.ኤ.አ. በ 1987 ከፓርቲው አስተዳደር የፖሊት ቢሮ አባልነት የለቀቁ የመጀመሪያው ሰው ነበሩ ፣ ይህም ተወዳጅነቱን ፀረ-መመስረቻ ሰው አድርጎታል ። እ.ኤ.አ. በ 1990 የሩሲያ ጠቅላይ ሶቪየት ሊቀመንበር ሆነው ተመረጡ እና በ 1991 የሩሲያ ሶቪየት ፌደሬሽን ሶሻሊስት ሪፐብሊክ (RSFSR) ፕሬዝዳንት ሆነው ተመረጡ ። ዬልሲን ከተለያዩ የሩሲያ ብሔርተኛ ካልሆኑ መሪዎች ጋር ተባብሮ ነበር፣ እና በዚያው ዓመት በታህሳስ ወር የሶቪየት ኅብረት መደበኛ መፍረስ ላይ ትልቅ ሚና ነበረው። የሶቪየት ኅብረት ሲፈርስ፣ RSFSR የራሺያ ፌዴሬሽን፣ ራሱን የቻለ መንግሥት ሆነ። በዚያ ሽግግር ዬልሲን በፕሬዚዳንትነት ቦታ ላይ ቆይቷል። በኋላም በ1996ቱ ምርጫ በድጋሚ ተመረጡ፣ ተቺዎችም ሰፊ ሙስና አለባቸው ሲሉ ነበር።
ዬልሲን የኢኮኖሚ ድንጋጤ ሕክምናን፣ የሩብልን የገበያ ምንዛሪ መጠን፣ አገር አቀፍ የፕራይቬታይዜሽን እና የዋጋ ቁጥጥርን በማንሳት የሩሲያን የዕዝ ኢኮኖሚ ወደ ካፒታሊስት ገበያ ኢኮኖሚ ለውጦታል። ኢኮኖሚያዊ ተለዋዋጭነት እና የዋጋ ግሽበት ተፈጠረ. በኢኮኖሚው ሽግግር ወቅት ጥቂት የማይባሉ ኦሊጋርኮች አብዛኛውን የሀገሪቱን ንብረትና ሀብት ያገኙ ሲሆን ዓለም አቀፍ ሞኖፖሊዎች ገበያውን መቆጣጠር ጀመሩ። እ.ኤ.አ. በ 1993 ዬልሲን የሩሲያ ፓርላማ ሕገ-መንግሥታዊ ባልሆነ መልኩ እንዲፈርስ ካዘዘ በኋላ ሕገ መንግሥታዊ ቀውስ ተፈጠረ ። የየልሲን ታማኝ ወታደሮች ፓርላማውን ከገቡ በኋላ የትጥቅ አመጽ ካቆሙ በኋላ ቀውሱ አበቃ። ከዚያም የፕሬዚዳንቱን ሥልጣን በከፍተኛ ሁኔታ የሚያሰፋ አዲስ ሕገ መንግሥት አቀረበ። በሩሲያ ካውካሰስ ውስጥ የመገንጠል ስሜት ወደ መጀመሪያው የቼቼን ጦርነት፣ የዳግስታን ጦርነት እና ሁለተኛው የቼቼን ጦርነት ከ1994 እስከ 1999 አመራ። በአለም አቀፍ ደረጃ ይልሲን ከአውሮፓ ጋር አዲስ ትብብርን አበረታች እና ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር የጦር መሳሪያ ቁጥጥር ስምምነቶችን ተፈራረመ። ውስጣዊ ግፊት እየጨመረ በመምጣቱ እ.ኤ.አ. በ 1999 መጨረሻ ላይ ሥልጣናቸውን ለቀቁ እና በተመረጡት ምትክ ቭላድሚር ፑቲን በጠቅላይ ሚኒስትርነት ሲያገለግሉ ቆይተዋል። ከቢሮ ከወጡ በኋላ ዝቅተኛ መገለጫቸውን ይዘዋል እና በ 2007 ህይወታቸው ሲያልፍ መንግስታዊ የቀብር ሥነ ሥርዓት ተፈጽሟል ።
ዬልሲን አከራካሪ ሰው ነበር። በአገር ውስጥ በ1980ዎቹ መጨረሻ እና በ1990ዎቹ መጀመሪያ ላይ በፕሬዚዳንትነታቸው በፈጠሩት ኢኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ ቀውሶች ዝናቸው ተጎድቶ የነበረ ቢሆንም፣ በሩሲያ ሕዝብ ዘንድ ተቀባይነት ሳያገኝ ሥራውን ለቋል። ሶቭየት ኅብረትን በማፍረስ፣ ሩሲያን ወደ ተወካይ ዴሞክራሲ በማሸጋገር እና አዳዲስ የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚና የባህል ነፃነቶችን ለአገሪቷ በማስተዋወቅ ላበረከተው ሚና ምስጋናና ትችት ደረሰበት። በአንፃሩ በኢኮኖሚ አስተዳደር እጦት፣ ከፍተኛ የሆነ የእኩልነት እና የሙስና እድገትን በመቆጣጠር እና አንዳንዴም ሩሲያ እንደ ትልቅ የዓለም ኃያል ሀገር ያላትን አቋም በማሳጣት ተከሷል።