ማግ ቱይረድ ውግያ

Cath Maige Tuired (ዘመናዊ አጻጻፍ፡ ካት ማይጌ ቱይሬድ፤ ተርጓሚ   “የማግ ቱይሬድ ጦርነት”) የአይሪሽ አፈ ታሪክ ሚቶሎጂካል ዑደት የሁለት ሳጋ ጽሑፎች ስም ነው። እሱ የሚያመለክተው በኮንችት ውስጥ ሁለት የተለያዩ ጦርነቶችን ነው፡ የመጀመሪያው በኮንግ፣ ካውንቲ ማዮ አቅራቢያ በሚገኘው በኮንምሀይክኔ ቱኢሬድ ግዛት፣[1] ሁለተኛው በካውንቲ ስሊጎ በሎው ቀስት አቅራቢያ። ሁለቱ ጽሑፎች በቱአታ ዴ ዳናንን፣ የመጀመሪያው ከፊር ቦልግ እና ሁለተኛው ከፎሞሪያውያን ጋር ስለተዋጉ ጦርነቶች ይናገራሉ።

ሥርወ ቃል: ካት የሚለው ቃል የድሮ አይሪሽ ቃል ሲሆን ትርጉሙም "ውጊያ፣ ውጊያ" ማለት ነው።[2] ማግ የቀደመ የሜይግ አጻጻፍ ሲሆን ትርጉሙም "ሜዳ" ማለት ነው። ኤሊስ ቱሪድ (ቱይሬድ በዘመናዊ የፊደል አጻጻፍ) ማለት "ምሰሶዎች" ወይም "ማማዎች" ማለት እንደሆነ ይጠቁማል፣[3] ነገር ግን የሮያል አይሪሽ አካዳሚ መዝገበ-ቃላት የአየርላንድ ቋንቋ መዝገበ ቃላት ቱኢሬድን እንደ "ልቅሶ" ይተረጉመዋል።[4]

የመጀመሪያው የማግ ቱሬድ ጦርነት== የመጀመሪያው ጽሑፍ፣ አንዳንዴ Cét-chath Maige Tuired ("The First Battle of Mag Tuired") ወይም Cath Maighe Tuireadh Cunga ("The Battle of Mag Tuired Conga") ወይም'Cath Maighe Tuireadh ይባላል። Theas ("The Battle of Southern Mag Tuired")፣<ref name="murphy">ጄራርድ መርፊ፣ ሳጋ እና አፈ ታሪክ በጥንቷ አየርላንድ፣ 1961፣ ገጽ 17-24</ ማጣቀሻ> እንዴት ያዛምዳል ቱዋጣ ዴ ዳናን አየርላንድ ከፊር ቦልግ ወሰደ፣ ከዚያም በደሴቲቱ ይኖር ነበር። በፎሞራውያን የሚደርስባቸውን ጭቆና ለማምለጥ ወደ ግሪክ በመተው የአየርላንድ የቀድሞ ነዋሪዎች ቡድን በሆነው የነመድ ልጆች ይጀምራል። የኔሜድ ዘሮች የሆኑት ፊር ቦልግ ወደ አየርላንድ ተመልሰው ያዙአት፣ ሌላው የነሜድ ዘር የሆነው ቱዋታ ዴ ዳናንን እስኪመጣ ድረስ ለሰላሳ አመታት ያዙት።

በንጉሣቸው ኑዋዳ የሚመራው ቱዋታ ዴ ዳናን ከሰሜን ደሴቶች በመጡ ሦስት መቶ መርከቦች ወደ አየርላንድ መጡ። መምጣታቸው በፊር ቦልግ ንጉስ ዮካይድ ማክ ኤሪክ በህልም ታይቷል። ሲያርፉ መርከቦቻቸውን ያቃጥላሉ. ድርድሩ የሚጀመረው በስሬንግ፣ በፊር ቦልግ ሻምፒዮን እና ብሬስ በቱዋታ ዴ ዳናንን፣ እና ብሬስ ፊር ቦልግ ጦርነቱን እንዲሰጥ ወይም የአየርላንድን ግማሹን እንዲሰጥላቸው ይጠይቃል። ፊር ቦልግ ጦርነትን ይመርጣል። መሳሪያ ለማዘጋጀት ከዘገየ በኋላ ባልጋታን ማለፊያ ላይ ተገናኙ እና ጦርነቱ ለአራት ቀናት ቀጠለ። ኑዋዳ ከስሬንግን ጋር አገናኘው እና በአንድ ጊዜ ሰይፉን በማወዛወዝ ስሬንግ የኑዋዳን ቀኝ እጁን ቆረጠ። ይሁን እንጂ ቱዋታ ዴ ዳናንን ወደ ላይ ከፍ ብሏል። እርቅ ተጠርቷል፣ እና ፊር ቦልግ ሶስት አማራጮች ተሰጥቷቸዋል፡ አየርላንድን ለቀው፣ መሬቱን ከቱዋታ ዴ ዳናን ጋር መጋራት ወይም ጦርነቱን መቀጠል። መዋጋትን ይመርጣሉ። ስሬንግ ኑዳድን ወደ ነጠላ ውጊያ ይፈትነዋል። ኑዋዳ ትግሉን ፍትሃዊ ለማድረግ ስሬንግ አንድ ክንድ በማሰር ሁኔታ ይቀበላል ነገር ግን ስሬንግ ይህንን ሁኔታ ውድቅ ያደርጋል። የቱዋታ ዴ ዳናንን ከአየርላንድ አውራጃዎች አንዱን ፊር ቦልግን ለማቅረብ ወሰኑ። ስሬንግ ኮይስድ ኦልን ኢችማችት Coiced Ol nEchmacht መረጠ፣ እና ሁለቱ ወገኖች ሰላም ፈጥረዋል።

የሐኪሞች አምላክ የሆነው ዲያን ቼክት ለኑዋዳ ሰው ሰራሽ የብር እጅ ሠራ ኑዋዳ ኑዳ ኤርጌትላም (የሲልቨር እጅ ኑዳ) ተባለ። ሆኖም ብሪጊድ የተባለችው አምላክ ለቱዋታ ዴ ዳናን ማንም እንከን ያለበት ማንም ሊገዛቸው እንደማይችል ነግሮአቸው ነበር፣ እናም እጁን በማጣቱ ቱዋታ ዴ ዳናንን ሌላ ንጉስ መምረጥ ነበረበት። የፎሞራውያን ንጉሥ ወይም የዶምኑ ልጆች የኤላታ ልጅ ብሬስን መረጡ።[3] ከሰባት ዓመታት በኋላ ብሬስ አደን ጠጥቶ ከጠጣ በኋላ ሞተ፣ እና ኑዳ፣ ክንዱ ተቀይሮ ተመለሰ።[6]

የመጀመሪያው ጦርነት ከሁለተኛው የሚለየው የሙግ ቱሬድ ኮንጋ ጦርነት ወይም የደቡባዊ ሞይቱራ ጦርነት ነው።[7]

ሁለተኛው የማግ ቱይረድ ጦርነት:

የዚህ ስም ሁለተኛ ጽሑፍ፣ ካት ዴደናች ማይጌ ቱሬድ ("የማግ ቱሬድ የመጨረሻው ጦርነት")፣ ካት ታናይስቴ ማይጌ ቱሬድ ("የማግ ቱሬድ ሁለተኛ ጦርነት") እና ካት ማይጌ ቱይሬድ ቱኢድ ("የመጨረሻው ጦርነት") በመባልም ይታወቃል። ሰሜናዊ ማግ ቱሬድ")፣ ቱዋታ ዴ ዳናን አየርላንድን ድል አድርገው በፎሞሪያውያን ጭቆና ስር እንደወደቁ እና ከዚያም እራሳቸውን ከዚህ ጭቆና ለመላቀቅ እንዴት ጦርነት እንደሚዋጉ ይናገራል። በሌቦር ጋባላ ኤሬን እና በአይሪሽ አናልስ ስላለው ጦርነት ዋቢዎችን ያሰፋዋል፣ እና ከቀድሞዎቹ የአየርላንድ አማልክት እጅግ የበለጸገ የታሪክ ምንጮች አንዱ ነው። በ16ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የብራና ጽሑፍ ውስጥ ይገኛል፣ነገር ግን በ12ኛው ክፍለ ዘመን ከ9ኛው ክፍለ ዘመን ቁሳቁስ የተቀናበረ የተቀናጀ ሥራ እንደሆነ ይታመናል።[5]

ስለ መጀመሪያው ጦርነት፣ ስለ ኑዳ ክንድ መጥፋት እና በብሬስ ስለተተካው ስለ ተተኪው ጦርነት ባጭሩ ዘገባ ይጀምራል፣ እና በመቀጠል ብሬስ የቱአታ ዴ ዳናንን እና የፎሞራውያን ኤላታ መካከል ከነበረው ህብረት እንዴት እንደተፀነሰ ይነግረናል። ብሬስ በዘሩ ምክንያት ቱዋታ ዴ ዳናንን ጨቁኗል፣ ከመካከላቸውም የሚበልጡትን ዝቅተኛ ስራ እንዲሰሩ በማድረግ፣ ከባድ ግብር እየጣለ እና ከንጉስ የሚጠበቀውን የእንግዳ ተቀባይነት ደረጃ ማሳየት አልቻለም። ንጉሥ ሆኖ ተወግዷል፣ እና እጁን በሐኪም ዲያን ቼክት (ልጁ ሚያክ በላዩ ላይ ሥጋ ያበቀለ) በብር የተተካው ኑዋዳ ተመለሰ። ብሬስ ንግሥናውን ለመመለስ ከፎሞሪያውያን እርዳታ ጠይቋል፣ እና አባቱ ኤላታ ፈቃደኛ ባይሆንም፣ ሌላው የፎሞሪያን መሪ፣ የክፉው ዓይን ባሎር፣ እሱን ለመርዳት ተስማምቶ ብዙ ሠራዊት አቋቋመ። ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ ሉህ፣ ሌላው የቱታ ዴ ዳናን እና የፎሞሪያን ህብረት ምርት፣ ወደ ኑዋዳ ፍርድ ቤት ደረሰ፣ እና ንጉሱን በብዙ ተሰጥኦው ካስደነቀ በኋላ የቱዋታ ዴ ዳናንን ትዕዛዝ ተሰጠው። ኑዳዳ በጦርነቱ በባሎር ተገድሏል ነገር ግን የባሎር የልጅ ልጅ ሉህ የፎሞሪያንን መሪ በወንጭፉ ገደለው እና ገዳይ የሆነውን አይኑን ከጭንቅላቱ ጀርባ ሰባብሮ በፎሞሪያን ደረጃ ላይ ከፍተኛ ውድመት አስከትሏል። ብሬስ ከጦርነቱ በኋላ በህይወት የተገኘ ሲሆን ለቱታ ዴ ዳናንን እንዴት ማረስ፣ መዝራት እና ማጨድ እንደሚችሉ በማስተማር ቅድመ ሁኔታ ላይ ይገኛል። በመጨረሻም ሉግ፣ ዳግዳ እና ኦግማ በማፈግፈግ ፎሞራውያን የተማረከውን የዳግዳውን በገና Uaithne(ኡዋይተን) አዳነ።[8]