ውክፔዲያ

ከ«በር:ፍልስፍና» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት

Browse history interactively
← የፊተኛው ለውጥየሚቀጥለው ለውጥ →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
መስመር፡ 1፦
{{በር:ፍልስፍና/እራስ}}
<!-- PHILOSOPHY INTRO -->
{| align="center" width="100%" cellpadding="4"
<!-- WHAT IS PHILOSOPY -->
{| id="mp-upper" style="width: 100%; margin:6px 0 0 0; background:none; border-spacing: 0px;"
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:100%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top; color:#001;" |
{| id="mp-left" style="vertical-align:top; background:#FFF1DD;"
! style="padding:2px;" |
<h2 id="mp-tfa-h2" style="margin:3px; background:#ddebff; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #e0ddff; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">'''ፍልስፍና'''</h2>
|-
| colspan="2" style="vertical-align:top;background:#FFF1DD; border: solid thin #FFE5BE; text-align:left" | {{በር:ፍልስፍና/መግቢያ}}
|-
|}
|rowspan="3" style="background:#FFE4C4;"|
|}
|width="400px" rowspan="3"| [[File:The Thinker Musee Rodin.jpg|400px]]
<!-- የተመረጡ ጽሑፎች -->
|width="350px" valign="top" align="right" height="130px"| <br><br><span style="font-size:50pt; color:#4D3900;">'''ፈላስፋው'''</span><br><span style="font-size:22pt; color:#4D3900;">THE THINKER</span>
{|rowspan id="3mp-upper" style="width: 100%; margin:6px 0 0 0; background:#FFE4C4none; border-spacing: 0px;"|
{{#if:{{{Philosophy portal banner|yes}}}|<tr id="mp-banner"><td colspan="3" style="text-align:center; font-size:100%; background-color:#F2E6CE; padding:0.2em; border:1px solid #BFB1A3; color:#000; font-weight:bold;"></td></tr>
}}
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:55%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top; color:#000;" |
{| id="mp-left" style="vertical-align:top; background:#FFF1DD;"
! style="padding:2px;" |
<h2 id="mp-tfa-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">{{#ifexpr:{{formatnum:{{PAGESIZE:በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ጽሑፍ/{{CURRENTWEEK}}}}|R}}>150||ለዕለቱ የተመረጠ ጽሑፍ&ensp;<small></small>}}</h2>
|-
| style="color:#000;" | <div id="mp-tfa" style="padding:2px 5px">{{#ifexpr:{{formatnum:{{PAGESIZE:በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ጽሑፍ/{{CURRENTWEEK}}}}|R}}>150|{{በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ጽሑፍ/{{CURRENTWEEK}}}}|{{በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ጽሑፍ/{{CURRENTWEEK}}}}}}</div>
|valign="top" align="right" height="180px"|<big> [[ፍልስፍና]]</big> የሚለው ቃል ከግሪኩ φιλοσοφία (ፊሎዞፊያ) የመጣ ሲሆን ትርጉሙም '''ፊል''' መውደድ፣ '''ሶፊያ''' ጥበብ ማለት ነው። ሲጋጠም ፍልስፍና ማለት '''የዕውቀት ፍቅር''' ማለት ነው።
የ[[ጥንታዊ ግሪክ]] ፍልስፍና ትኩረት አጠቃላይ የሰው ልጅ ዕውቀትን መመርመር ነበር። እንደ ሂሳብ፣ ሳይንስ ያሉ ነጠላ ዕውቀቶች የመጡት ከዚህ አጠቃላይ ዕውቀት ነው። እኒህ ነጠላ ዘርፎች ማጥናት የማይችሏቸውን ሃስቦች ፍልስፍና አሁን ድረስ ያጠናል።
|-
! style="padding:2px" | <h2 id="mp-dyk-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">ይሕን ያውቁ ኖሯል?...</h2>
|valign="top" align="right" height="263px"|
|-
; <big><big>'''የፍልስፍና ጥናት ዘርፎች'''</big></big>
| style="color:#000;padding:2px 5px 5px" | <div id="mp-dyk">{{በር:ፍልስፍና/ይህን ያውቁ ኖሯል}}</div>
[[ሥነ ውበት|ሥነ ውበት (ኤስተቲክስ)]] |
[[ሥነ ዕውቀት|ሥነ ዕውቀት (ኤፒስቲሞሎጂ)]]
 
[[ሥነ ኑባሬ|ሥነ ኑባሬ (ኦንቶሎጂ)]] |
[[ሥነ አምክንዮ| ሥነ አምክንዮ(ሎጂክ)]]
 
[[ሥነ ምግባር|ሥነ ምግባር (ኤቲክስ)]] |
[[ሜታፊዚክስ]]|
[[:መደብ:ኅልውነት|ኅልውነት]]
 
[[የሳይንስ ፍልስፍና]] |
[[ቀልበኝነት]]|[[መዋቅራዊነት]]
 
[[ቁስ አካላዊነት]]|[[ማኅበረሰባዊ ፍልስፍና ]]|[[አዕምሮና አንጎል]]
 
<big><big> '''የፍልስፍና ዋና ሁለት ክፍሎች'''</big></big> <br>
'''[[ቁሳዊነት|ቁሳዊነት (ቁስ አካላዊነት)]]'''：[[የዋህ ቁሳዊነት]]፣[[የቁሳዊነት ሜታፊዚክ]]፣[[ዳያሌክቲካዊ ቁሳዊነት]]<br>
'''[[ሐሳባዊነት|ሐሳባዊነት(አይዲያሊዝም)]]'''：[[ነባራዊ ሐሳባዊነት (ኦብጀክቲቭዝም)]]፣[[ኅሊናዊ ሐሳባዊነት(ኅሊናዊነት)|ኅሊያናዊነት]]
|}
| style="border:1px solid transparent;" |
__NOTOC__
<!-- የፍልስፍና ጥናት ዘርፎች -->
 
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:45%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top;"|
{|width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0"
{| id="mp-right" style="width:100%; vertical-align:top; background:#FFF1DD;"
|width="50%" valign="top"|
! style="padding:2px" | <h2 id="mp-itn-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">የፍልስፍና የጥናት ዘርፎች</h2>
<div style="text-align: left;">
|-
<h2>'''ፍልስፍና'''</h2>
| style="color:#000;padding:2px 5px" | <div id="mp-itn">{{በር:ፍልስፍና/የጥናት ዘርፎች}}</div>
</div>
 
ፍልስፍና በተለያዩ ሰወች የተለያየ ግንዛቤና መረዳት አለው። ሆኖም ከሞላ ጎደል የፍልስፍና ዘርፎችና የሚያነሷቸው ጥያቄዎች እንዲህ ይቀርባሉ፡
 
*[[ሜታፊዚክስ]] : እውንነት ምንድን ነው? እውን የሆነ/የሆኑ ምን ነገሮች አሉ? ከምናስተውለው ዓለም ውጭ ሌላ ዓለም አለ?
 
*[[ሥነ ዕውቀት]]: አለምን መረዳት እንችላለን? እንዴት ማወቅ እንችላለን? ከራሳችን ውጭ ሌላ ሃሳብ እንዳለ እንዴት እናውቃለን?
 
*[[ሥነ ምግባር]]: [[ሰናይ]]ና [[ዕኩይ]] (ጥሩና መጥፎ) ልዩነት አላቸው? ካላቸው እንዴት ልንለያቸው እንችላለን? ምን አይነት ምግባር ሰናይ (ጥሩ) ነው? ለአንድ ምግባር ዋጋ ለመስጠት የዋጋ ስርዓት መኖር አለበት፣ ይህ የዋጋ ስርዓት ከየት ይመነጫል? ከአምላክ? ወይስ ከየት? አንድ ምግባር [[ፍጹም]] ጥሩ ወይም ፍጹም መጥፎ ሊባል ይችላል? የራበው ሰው ቢሰርቅ ስርቆቱ ዕኩይ ነው? ወይንስ ሥነ ምግባር አንጻራዊ ነው? እንዴት ህይወቴን መምራት አለብኝ? ሁላችንስ እንዴት እንኑር?
 
*[[ሥነ አምክንዮ]]፡ ትክክለኛ ሃሳብ እንዴት እናመነጫለን? አንድ ሃሳብ ስሜት የማይሰጥ መሆኑን እንዴት ማወቅ እችላለሁ? የክርክርን አሸናፊ እንዴት መለየት ይቻላል?
 
*[[ሥነ ውበት]]፡ ኪነት ምንድን ነው? [[ውበት]] ምንድን ነው? የውበት ቋሚ መስፈርት አለው? ኪነት መስፈርቱ ነው? እንግዲያስ የውበት ትርጉሙ ምንድን ነው? የኪነት አላማ ምንድን ነው? ኪነት እኛን እንዴት ይነካናል?ኪነት ዕኩይ ሊሆን ይችላል?ኪነት የህብረተሰብን ኑሮ ይሸረሽራል ወይስ ያሻሽላል? አንድ [[ከዋኝ]] የሚሰራውን ያውቃል? ለምሳሌ [[ድራማ]] ላይ ፕሬዜዳንት የሆነ ከዋኒ ዕውን ፕሬዜዳንት ሆኖ ሊሰራ ይችላል? የኪነት ተግባር የ[[ውኑን አለም]] መኮረጅ ነው? በመኮረጁ የቱን ያክል ነባራዊውን አለም ያጣምማል?
 
 
<!---------------------------------------------------------->
|&nbsp;&nbsp;
<!---------------------------------------------------------->
|width="50%" valign="top"|
<div align="center">
<h2>'''ዕውቅ የምዕራቡ አለም ፈላስፋዎች'''</h2></div>
<br clear="all" />
ፍልስፍና ካሳለፈው ዘመንና እንዲሁም ከጥናቱ ስፋት የተነሳ ብዙ ጊዜ በአንድ ሃሳብ ላይ የተለያዩ አቋሞች ይንጸባረቃሉ። ስለሆነም ፍልስፍናን በሃሳብ ደረጃ ከማጥናት ይልቅ "የዋና ዋናዎቹ ፈላስፋወች ሃሳብ ምን ነበር?" በማለት ማጥናት ለቀል ይችላል። የሚቀጥሉት ሰዎች ከሞላ ጎደል ዋና ዋናወቹ የምዕራቡ አለም ፈላስፋወች ናቸው። እያንዳንዳቸው ለአሁኑ የምዕራቡ አለም ፍልስፍና ከፍተኛ አስተዋጽዖ አድርገው አልፈዋል፦
 
 
{| border="0"
|- valign="top"
|[[ስዕል:Kapitolinischer Pythagoras.jpg|40px]]<br>
[[ፓይታጎረስ]]
||[[ስዕል:Socrates_Louvre.jpg|40px]]<br>
[[ሶቅራጠስ]]
||[[ስዕል:Platon-2.jpg|40px]]<br>
[[ፕላቶ]]
||[[ስዕል:Aristoteles_Louvre.jpg|40px]]<br>
[[አሪስጣጣሊስ]]
||[[ስዕል:Seneca.jpg|40px]]<br>
[[ሴኔካ]]
||[[ስዕል:Augustine of Hippo.jpg|40px]]<br>
[[ኦግስቲን|ኦግስጢን]]
||[[ስዕል:St-thomas-aquinas.jpg|40px]]<br>
[[ቶማስ አኩናስ|አኩናስ]]
||[[ስዕል:Frans_Hals_-_Portret_van_René_Descartes.jpg|40px]]<br>
[[ሬኔ ደካርት|ደካርት]]<br>
||[[ስዕል:Thomas Hobbes (portrait).jpg|40px]]<br>
[[ቶማስ ሆብስ|ሆብስ]]<br>
||[[ስዕል:Spinoza.jpg|40px]]<br>
[[ባሩክ ስፒኖዛ|ስፒኖዛ]]<br>
||[[ስዕል:John Locke.jpg|40px]]<br>
[[ጆን ሎክ|ሎክ]]<br>
||[[ስዕል:Gottfried Wilhelm Leibniz.jpg|40px]]<br>
[[ሌብኒዝ]]<br>
|-
|}
|[[ስዕል:David Hume.jpg|40px]]<br>
|}
[[ዴቪድ ሁም|ሁም]]<br>
<!-- የተመረጠ ፈላስፋ -->
||[[ስዕል:Immanuel Kant (portrait).jpg|40px]]<br>
{| style="margin:4px 0 0 0; width:100%; background:none; border-spacing: 0px;"
[[አማኑኤል ካንት|ካንት]]<br>
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:100%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top; color:#000;"|
||[[ስዕል:Jeremy_Bentham_by_Henry_William_Pickersgill_detail.jpg|40px]]<br>
{| id="mp-bottom" style="vertical-align:top; background:#FFF1DD; color:#000; width:100%"
[[ጄረሚ ቤንታም|ቤንታም]]<br>
! style="padding:2px" | <h2 id="mp-tfp-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em">{{#ifexist:በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ፈላስፋ/{{CURRENTWEEK}}|የተመረጠ ፈላስፋ|የተመረጠ ፈላስፋ&ensp;<small></small>}}</h2>
||[[ስዕል:G.W.F. Hegel (by Sichling, after Sebbers).jpg|40px]]<br>
|-
[[ፍሬዴሪክ ሄግል|ሄግል]]<br>
| style="color:#000;padding: 2px" | <div id="mp-tfp">{{#ifexist:በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ፈላስፋ/{{CURRENTWEEK}}|{{በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ፈላስፋ/{{CURRENTWEEK}}}}|{{በር:ፍልስፍና/የተመረጠ ፈላስፋ/{{CURRENTWEEK}}}}}}</div>
||[[ስዕል:Schopenhauer.jpg|40px]]<br>
|}
[[አርተር ሾፐናውር|ሾፐናውር]]<br>
||[[ስዕል:Kierkegaard.jpg|40px]]<br>
[[ሶረን ኬርከጋርድ|ኬርክጋርድ]]<br>
||[[ስዕል:Karl Marx.jpg|40px]]<br>
[[ካርል ማርክስ|ማርክስ]]<br>
||[[ስዕል:Nietzsche.jpg|40px]]<br>
[[ኒሺ]]<br>
||[[ስዕል:Edmund_Husserl_1900.jpg|40px]]<br>
[[ኤድመንድ ኸስረል|ኸስረል]]<br>
||[[ስዕል:Heidegger 4 (1960) cropped.jpg|40px]]<br>
[[ማርቲን ሄድጋ|ሄድጋ]]<br>
||[[ስዕል:Jean-Paul_Sartre_FP.JPG|40px]]<br>
[[ዥን-ፖል ሳትራ|ሳትራ]]<br>
|}
 
<!--
<!-- ስለ የፍልስፍና ቅርንጫፎች -->
{| id="mp-upper" style="width: 100%; margin:6px 0 0 0; background:none; border-spacing: 0px;"
{{#if:{{{Philosophy portal banner|yes}}}|<tr id="mp-banner"><td colspan="3" style="text-align:center; font-size:100%; background-color:#F2E6CE; padding:0.2em; border:1px solid #BFB1A3; color:#000; font-weight:bold;"></td></tr>
}}
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:55%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top; color:#000;" |
{| id="mp-left" style="width:100%; vertical-align:top; background:#FFF1DD;"
! style="padding:2px" | <h2 id="mp-itn-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">ከፍልስፍና ቅርንጫፎች ጋር አጫጭር ትውውቅ</h2>
|-
| style="color:#000;padding:2px 5px" | <div id="mp-itn">{{በር:ፍልስፍና/ቅርንጫፍ መግቢያዎች}}</div>
<!---------------------------------------------------------->
|}
|colspan="3"|
<!-- የምዕራቡ ዓለም ፈላስፎች -->
| class="PhilosophyPortalBG" style="width:45%; border:1px solid #FFD699; background:#FFF1DD; vertical-align:top;"|
{| id="mp-right" style="width:100%; vertical-align:top; background:#FFF1DD;"
! style="padding:2px" | <h2 id="mp-itn-h2" style="margin:3px; background:#FFD699; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #FFD699; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">የምዕራቡ አለም ፈላስፎች</h2>
|-
| style="color:#000;padding:2px 5px" | <div id="mp-itn">{{በር:ፍልስፍና/ምዕራባዊ ፈላስፎች}}</div>
|}
|}
 
 
<div align="center">
 
[[መደብ:በር| ]]
<h2>'''የዕለቱ ምርጥ የፍልስፍና ጽሑፍ'''</h2>
[[መደብ:ፍልስፍና|π]]
{{የፍልስፍና ምርጥ ጽሑፍ}}
<div align="center">
[[ፍልስፍና]]
 
__NOTOC____NOEDITSECTION__
[[መደብ:ፍልስፍና]]
[[መደብ:በር]]
ከ «https://am.wikipedia.org/wiki/በር:ፍልስፍና» የተወሰደ