ከ«አቶም» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት

Content deleted Content added
ሎሌ መጨመር: simple:Atom
Robot: th:อะตอม is a featured article; cosmetic changes
መስመር፡ 1፦
 
{| border="1" cellspacing="0" align="right" cellpadding="2" style="margin-left:1em"
|-
! bgcolor=gray | አቶም
|-
| align="center" | [[Fileስዕል:Helium atom QM.svg|200px| የ[[ሂሊየም]] አቶም ]]
|-
| align="center" | የ[[ሂሊየም]] አቶም
Line 40 ⟶ 39:
|}
 
'''አቶም''' ሁሉም ቁስ የተገነባበት መሰረታዊ [[እኑስ]] ነው። እንደ [[ግዝፈት|ግዝፈታቸው]]፣ መጠናቸው የተያየ ስም ያላቸው ብዙ አይነት አቶሞች አሉ። እነዚህ የተያዩ አይነት አቶሞች [[የኬሚካል ንጥር]] ይባላሉ። ለምሳሌ [[ወርቅ]] አንዱ የንጥር አይነት ነው።
 
አቶሞች ለአይን እማይታዩ፣ በጣም ደቃቅ ቢሆኑም ትክክለኛ መጠናቸው ግን ከንጥር ንጥር ይለያያል። በአጠቃላይ መልኩ አቶሞች ከ 0.1 እስከ 0.5 [[ናኖ ሜትር]] ስፋት ሊኖራቸው ይችላል
Line 46 ⟶ 45:
አብላጫውን ጊዜ አቶሞች ብቻቸውን አይገኙም። ይልቁኑ አንዱ አቶም ከሌላ አቶም ጋር በመጋጠም [[ሞልኪዩል]] የተሰኘውን እኑስ ይፈጥራሉ። ለምሳሌ ሁለት የ[[ሃይድሮጅን]] እና አንድ የ[[ኦክሲጅን]] አቶሞች ሲጋጠሙ የ[[ውሃ]] ሞልኪዩልን ይፈጥራሉ።
 
አቶሞች በራሳቸው ከ3 አንስተኛ እኑሶች የተሰሩ ናቸው። እነዚህም [[ኤሌክትሮን]]፣ [[ፕሮቶን]] እና [[ኒውትሮን]] ይባላሉ። ፕሮቶኖችና ኒውትሮኖች አንድ ላይ ሆነው በአቶሙ መሃል ተጠጋግተው ሲቀመጡ የአቶሙን ኒኩሊየስ ይፈጥራሉ። ኤሌክትሮኖች በበኩላቸው ይህን ኒኩሊየስ በደመና መልክ ከበው ይገኛሉ። ኤሌክትሮኖች ምንም እንኳ ኒኩሊየሱን እየከበቡ ቢሽከረከሩም ከኒኩሊየሱ በረው እንዳይጠፉ የ[[ኤሌክትሮመግነጢስ]] [[ጉልበት]] አዋዶ ይይዛቸዋል።
 
በአቶም ውስጥ የሚገኙት የፕሮቶን፣ ኒውትሮንና እና ኤሌክትሮን ብዛቶች ያ አቶም ምን [[ንጥር]] እንደሆነ ይወስናል። ለምሳሌ አንድ አቶም 1 ፕሮቶን፣ 0 ኒውትሮን እና 1 ኤሌክትሮን ካለው [[ሃይድሮጅን]] ይሆናል፣ በአንጻሩ 16 ፕሮቶን፣ 16 ኒውትሮን እና 16 ኤሌክትሮን ካለው [[ድኝ|ድኝ (ሰልፈር)]] ይሆናል ማለት ነው።
 
አቶሞች እርስ በርሳቸው ሳይጋፉ ሰፋ ብለው ሲቀመጡ [[ጋዝ]] ወይንም [[አየር]] ይሆናሉ። በተቃራኒ፣ ጭፍግ ብለው አንድ ቦታ ላይ ሲገኙ እና መንቀሳቀስ እሚችሉ በ[[መንቀጥቀጥ]] ከሆነ [[ጠጣር]] ነገር ይሆናሉ።
Line 59 ⟶ 58:
 
 
== ተጨማሪ ንባቦች ==
* [http://web.jjay.cuny.edu/~acarpi/NSC/3-atoms.htm አጠቃላይ መረጃ {{en}}]
* [http://www.watertown.k12.wi.us/HS/Staff/Buescher/atomtime.asp ስለአቶም መዋቅር የተሰነዘሩ መላምቶች በየዘመኑ {{en}}]
 
[[Categoryመደብ: የጥንተ ንጥር ጥናት]]
[[Categoryመደብ: ኑክሊየር ፊዚክስ]]
 
{{Link FA|en}}
{{Link FA|id}}
{{Link FA|zh}}
{{Link FA|pl}}
{{Link FA|th}}
{{Link FA|zh}}
{{Link GA|no}}
{{Link GA|uk}}
መስመር፡ 75፦
[[af:Atoom]]
[[als:Atom]]
[[ar:ذرة]]
[[an:Atomo]]
[[ar:ذرة]]
[[arz:ذره]]
[[as:পৰমাণু]]
[[ast:Átomu]]
[[az:Atom]]
[[bar:Atom]]
[[bn:পরমাণু]]
[[zhbat-min-nansmg:Goân-chúAtuoms]]
[[be:Атам]]
[[be-x-old:Атам]]
[[bg:Атом]]
[[bn:পরমাণু]]
[[bar:Atom]]
[[bs:Atom]]
[[br:Atom]]
[[bs:Atom]]
[[bug:Atong]]
[[ca:Àtom]]
[[huce:AtomAtam]]
[[ckb:گەردیلە]]
[[cs:Atom]]
[[cy:Atom]]
Line 94 ⟶ 98:
[[de:Atom]]
[[dsb:Atom]]
[[et:Aatom]]
[[el:Άτομο]]
[[en:Atom]]
[[es:Átomo]]
[[eo:Atomo]]
[[extes:ÁtomuÁtomo]]
[[et:Aatom]]
[[eu:Atomo]]
[[ext:Átomu]]
[[fa:اتم]]
[[hiffi:AtomAtomi]]
[[fiu-vro:Aadom]]
[[fo:Atom]]
[[fr:Atome]]
[[frr:Atoom]]
[[fy:Atoom]]
[[ga:Adamh]]
[[gv:Breneen]]
[[gl:Átomo]]
[[xalgv:АтомBreneen]]
[[ko:원자]]
[[haw:ʻĀtoma]]
[[hyhe:Ատոմאטום]]
[[hi:परमाणु]]
[[hsbhif:Atom]]
[[hr:Atom]]
[[iohsb:AtomoAtom]]
[[iloht:AtomoAtòm]]
[[idhu:Atom]]
[[hy:Ատոմ]]
[[ia:Atomo]]
[[osid:АтомAtom]]
[[ilo:Atomo]]
[[swio:AtomiAtomo]]
[[is:Frumeind]]
[[it:Atomo]]
[[heja:אטום原子]]
[[jbo:ratni]]
[[jv:Atom]]
[[kn:ಪರಮಾಣು]]
[[pam:Atom]]
[[ka:ატომი]]
[[kk:Атом]]
[[kn:ಪರಮಾಣು]]
[[sw:Atomi]]
[[htko:Atòm원자]]
[[ku:Atom]]
[[ky:Атом]]
[[lo:ປະລະມະນູ]]
[[la:Atomus]]
[[lv:Atoms]]
[[lb:Atom]]
[[lmo:Atum]]
[[novln:Atome]]
[[lo:ປະລະມະນູ]]
[[lt:Atomas]]
[[lnlv:AtomeAtoms]]
[[jbomg:ratniAtôma]]
[[lmomhr:AtumАтом]]
[[hu:Atom]]
[[mk:Атом]]
[[mg:Atôma]]
[[ml:അണു]]
[[mn:Атом]]
[[mr:अणू]]
[[arz:ذره]]
[[ms:Atom]]
[[mwl:Átomo]]
[[mn:Атом]]
[[my:အက်တမ်]]
[[nah:Nantzintetl]]
[[nlnds:AtoomAtom]]
[[ne:अणु]]
[[new:अणु]]
[[janl:原子Atoom]]
[[cenn:AtamAtom]]
[[frr:Atoom]]
[[pih:Etem]]
[[no:Atom]]
[[nnnov:AtomAtome]]
[[nrm:Atôme]]
[[nov:Atome]]
[[oc:Atòm]]
[[mhros:Атом]]
[[uz:Atom]]
[[pa:ਪਰਮਾਣੂ]]
[[pam:Atom]]
[[pih:Etem]]
[[uzpl:Atom]]
[[pnb:ایٹم]]
[[ps:اټوم]]
[[nds:Atom]]
[[pl:Atom]]
[[pt:Átomo]]
[[qu:Iñuku]]
[[ro:Atom]]
[[quru:IñukuАтом]]
[[rue:Атом]]
[[ru:Атом]]
[[sah:Атом]]
[[scn:Àtumu]]
[[sco:Atom]]
[[stqsh:Atom]]
[[sq:Atomi]]
[[scn:Àtumu]]
[[si:පරමාණු]]
[[simple:Atom]]
[[sk:Atóm]]
[[sl:Atom]]
[[szl:Atům]]
[[so:Atom]]
[[ckbsq:گەردیلەAtomi]]
[[rusr:Атом]]
[[srn:Atomi]]
[[srstq:АтомAtom]]
[[sh:Atom]]
[[su:Atom]]
[[fi:Atomi]]
[[sv:Atom]]
[[tlsw:AtomoAtomi]]
[[szl:Atům]]
[[ta:அணு]]
[[tt:Атом]]
[[te:అణువు]]
[[tttg:Атом]]
[[th:อะตอม]]
[[tgtl:АтомAtomo]]
[[tr:Atom]]
[[bugtt:AtongАтом]]
[[ug:ئاتوم]]
[[uk:Атом]]
[[ur:جوہر]]
[[uguz:ئاتومAtom]]
[[vec:Àtomo]]
[[vi:Nguyên tử]]
[[fiu-vro:Aadom]]
[[zh-classical:原子]]
[[war:Atomo]]
[[wo:Xarefulwoon]]
[[xal:Атом]]
[[yi:אטאם]]
[[yo:Átọ̀mù]]
[[zh:原子]]
[[zh-classical:原子]]
[[zh-min-nan:Goân-chú]]
[[zh-yue:原子]]
[[bat-smg:Atuoms]]
[[zh:原子]]