ከ«እስያ» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት
Content deleted Content added
Onengsevia (ውይይት | አስተዋጽኦ) No edit summary |
Onengsevia (ውይይት | አስተዋጽኦ) No edit summary |
||
መስመር፡ 34፦
በጂኦግራፊያዊ አገላለጽ፣ እስያ የዩራሲያ አህጉር ዋና ዋና ምስራቃዊ አካል ነች ፣ አውሮፓ የመሬቱ ሰሜናዊ ምዕራብ ባሕረ ገብ መሬት ነች። እስያ፣ አውሮፓ እና አፍሪካ አንድ ነጠላ ቀጣይነት ያለው መሬት-አፍሮ-ኤውራሲያ (ከሱዌዝ ካናል በስተቀር) - እና አንድ የጋራ አህጉራዊ መደርደሪያን ይጋራሉ። ሁሉም ማለት ይቻላል አውሮፓ እና የእስያ ዋና ክፍል በዩራሺያን ፕላት ላይ ተቀምጠዋል ፣ በደቡብ በኩል በአረብ እና በህንድ ሳህን እና በሳይቤሪያ ምስራቃዊ ክፍል (ከቼርስኪ ክልል ምስራቅ) በሰሜን አሜሪካ ጠፍጣፋ ላይ።
== ሥርወ ቃል ==
"እስያ" የሚባል ቦታ ሀሳብ በመጀመሪያ የግሪክ ሥልጣኔ ጽንሰ-ሐሳብ ነበር, ምንም እንኳን ይህ በአሁኑ ጊዜ በዚህ ስም ከሚታወቀው አህጉር ጋር ላይስማማ ይችላል. የእንግሊዘኛው ቃል የመጣው ከላቲን ስነ-ጽሑፍ ነው, እሱም ተመሳሳይ ቅርጽ አለው, "እስያ". በሌሎች ቋንቋዎች "እስያ" ከሮማን ኢምፓየር ከላቲን የመጣ ስለመሆኑ ብዙም እርግጠኛ አይደለም፣ እና የላቲን ቃል የመጨረሻው ምንጭ በእርግጠኝነት አይታወቅም ፣ ምንም እንኳን በርካታ ንድፈ ሐሳቦች ታትመዋል። እስያ የመላው አህጉር ስም አድርገው ከተጠቀሙባቸው የመጀመሪያዎቹ ክላሲካል ጸሐፊዎች አንዱ ፕሊኒ ነው። ይህ ዘይቤያዊ የትርጉም ለውጥ የተለመደ ነው እና በአንዳንድ ሌሎች የጂኦግራፊያዊ ስሞች ለምሳሌ እንደ ስካንዲኔቪያ (ከስካኒያ) ይታያል።
=== የነሐስ ዘመን ===
ከግሪክ ቅኔ በፊት የኤጂያን ባህር አካባቢ በግሪክ የጨለማ ዘመን ነበር፣ በዚህ መጀመሪያ ላይ የቃላት አጻጻፍ ጠፋ እና የፊደል አጻጻፍ አልተጀመረም። ከዚያ በፊት በነሐስ ዘመን የአሦር ኢምፓየር፣ የኬጢያውያን ግዛት እና የግሪክ የተለያዩ የሜይሴኒያ ግዛቶች መዛግብት እስያ እንደሚገኝ ጥርጥር የለውም፣ በእርግጠኝነት አናቶሊያ ውስጥ፣ ከሊዲያ ጋር ተመሳሳይ ካልሆነ ጨምሮ። እነዚህ መዝገቦች አስተዳደራዊ ናቸው እና ግጥም አያካትቱም.
የማሴኔያን ግዛቶች በ1200 ዓክልበ አካባቢ ባልታወቁ ወኪሎች ወድመዋል፣ ምንም እንኳን አንድ የአስተሳሰብ ትምህርት ቤት የዶሪያን ወረራ እስከዚህ ጊዜ ድረስ ቢመደብም። የቤተ መንግሥቶቹ መቃጠላቸው የማይሴኔያን የአስተዳደር መዛግብት የያዙ የሸክላ ጽላቶች በመጋገር እንዲጠበቁ አድርጓቸዋል። እነዚህ ጽላቶች የተጻፉት ሊኒያር ቢ በተባለው የግሪክ ሲላቢክ ስክሪፕት ነው። ይህ ስክሪፕት የተፈታው በብዙ ፍላጎት ባላቸው አካላት ነው፣ በተለይም በወጣቱ የዓለም ጦርነት ጸሐፊ ሚካኤል ቬንተሪስ፣ በመቀጠልም በሊቁ ጆን ቻድዊክ ተረድቷል።
በጥንታዊው ፓይሎስ ቦታ በካርል ብሌገን የተገኘው ዋና መሸጎጫ በመቶዎች የሚቆጠሩ የወንድ እና የሴት ስሞች በተለያዩ ዘዴዎች የተፈጠሩ ናቸው። ከእነዚህ ውስጥ አንዳንዶቹ በባርነት የተያዙ ሴቶች ናቸው (የህብረተሰቡ ጥናት በይዘቱ እንደሚያሳየው)። እንደ ልብስ ሥራ ባሉ ንግዶች ውስጥ ያገለግሉ ነበር እና አብዛኛውን ጊዜ ከልጆች ጋር ይመጡ ነበር። ከአንዳንዶቹ ጋር የተቆራኘው “የምርኮ ምርኮኞች” ኤፒሄት lawiaiai መነሻቸውን ያሳያል። አንዳንዶቹ የብሔር ስሞች ናቸው። በተለይም አንዱ፣ aswiai፣ “የእስያ ሴቶችን” ይለያል።ምናልባት በእስያ ተይዘው ሊሆን ይችላል፣ነገር ግን ሌሎች ሚልጢያ፣ሚሊጢስ፣የግሪክ ቅኝ ግዛት የሆነችው፣በግሪኮች ለባሪያነት ያልተወረረች የሚሊጢን ይመስሉ ነበር። ቻድዊክ ስሞቹ እነዚህ የውጭ አገር ሴቶች የተገዙባቸውን ቦታዎች እንደሚመዘግቡ ይጠቁማል።ስሙም በነጠላ አስዊያ ነው፣ እሱም የአገሩን ስም እና ከዚያ የመጣች ሴትን ያመለክታል። የወንድነት ቅርጽ አለ, aswios. ይህ አስዊያ በኬጢያውያን ዘንድ አሱዋ ተብሎ የሚጠራው፣ ልድያን ወይም "የሮማን እስያ"ን ያማከለ ክልል የተረፈ ይመስላል። ይህ ስም፣ አሱዋ፣ ለአህጉሪቱ “እስያ” መጠሪያ መነሻ ሆኖ ተጠቁሟል። የአሱዋ ሊግ በ1400 ዓክልበ አካባቢ በ1400 ዓ.ዓ አካባቢ በኬጢያውያን በቱድሃሊያ የተሸነፈ በምእራብ አናቶሊያ የግዛት ኮንፌዴሬሽን ነበር።
=== ክላሲካል ጥንታዊነት ===
የላቲን እስያ እና የግሪክ Ἀσία ተመሳሳይ ቃል ይመስላል። የሮማውያን ደራሲዎች Ἀσία እንደ እስያ ተርጉመዋል። ሮማውያን በምዕራብ አናቶሊያ (በአሁኗ ቱርክ) የምትገኝ እስያ ግዛት ብለው ሰየሙት። በዘመናዊቷ ኢራቅ ውስጥ ትንሽ እስያ እና እስያ ሜጀር ነበሩ። የስሙ የመጀመሪያ ማስረጃ ግሪክ እንደመሆኑ መጠን እስያ የመጣው ከἈσία መሆኗ ሳይሆን አይቀርም፣ ነገር ግን ጥንታዊ ሽግግሮች፣ በሥነ-ጽሑፋዊ አውዶች እጥረት ምክንያት፣ በድርጊቱ ውስጥ ለመያዝ አስቸጋሪ ናቸው። በጣም የሚገመቱት ተሽከርካሪዎች እንደ ሄሮዶተስ ያሉ የጥንት ጂኦግራፊዎች እና የታሪክ ተመራማሪዎች ነበሩ ፣ ሁሉም ግሪክ ናቸው። የጥንት ግሪክ ቀደምት እና የበለጸገ የስሙን አጠቃቀም ያረጋግጣል።
የመጀመሪያው የእስያ አህጉራዊ አጠቃቀም ለሄሮዶቱስ (በ440 ዓክልበ. አካባቢ) የተነገረለት እሱ ስላፈለሰ ሳይሆን፣ ታሪኮቹ በማንኛውም ዝርዝር ሁኔታ ሊገልጹት ከቀደሙት ንባብ በመሆናቸው ነው። በጥንቃቄ ገልጾታል፣ ያነበበቸውን፣ አሁን ግን ሥራቸው የጠፋባቸውን የቀድሞ የጂኦግራፊ ባለሙያዎችን ጠቅሷል። በርሱም ከግሪክ እና ከግብፅ በተቃራኒ አናቶሊያ እና የፋርስ ኢምፓየር ማለት ነው።
ሄሮዶተስ የሦስት ሴቶች ስም “በተጨባጭ አንድ ለሆነ ትራክት የተሰጠ” (ኤውሮፓ፣ ኤዥያ እና ሊቢያ አፍሪካን በመጥቀስ) ለምን ሦስት የሴቶች ስሞች እንደተሰጡት ግራ እንዳጋባው ተናግሯል፣ አብዛኞቹ ግሪኮች እስያ የተሰየመችው በባለቤቱ ሚስት ስም እንደሆነ ገልጿል። ፕሮሜቴየስ (ማለትም ሄሲዮን)፣ ነገር ግን ልድያውያን ይህ ስም በሰርዴስ ላለው ነገድ ያስተላለፈው በኮቲስ ልጅ አሲየስ ነው ይላሉ። በግሪክ አፈ ታሪክ፣ “ኤዥያ” (Ἀσία) ወይም “ኤሲ” (Ἀσίη) “የኒምፍ ወይም ታይታን የልድያ አምላክ” ስም ነበር።
በጥንቷ ግሪክ ሃይማኖት ቦታዎች ከጠባቂ መላእክት ጋር ተመሳሳይነት ባለው የሴት መለኮት ጥበቃ ሥር ነበሩ። ገጣሚዎቹ ተግባራቸውን እና ትውልዳቸውን በአምሳያ ቋንቋ ጨምረው በአስደሳች ታሪኮች ዘረዘሩ።ይህም ተከትሎ ተውኔት ደራሲያን ወደ ክላሲካል የግሪክ ድራማ ተለውጠው "የግሪክ አፈ ታሪክ" ሆነዋል። ለምሳሌ፣ ሄሲኦድ የቴቲስ እና የውቅያኖስን ሴት ልጆች ጠቅሷል፣ ከእነዚህም መካከል "ቅዱስ ኩባንያ"፣ "ከጌታ አፖሎ እና ወንዞች ጋር ወጣቶች በእጃቸው ያሉ" አሉ። ከእነዚህ ውስጥ ብዙዎቹ ጂኦግራፊያዊ ናቸው-ዶሪስ, ሮዳ, ዩሮፓ, እስያ. ሄሲኦድ ያብራራል፡-
ሦስት ሺህ ንጹሕ ቁርጭምጭም የሌላቸው የውቅያኖስ ሴቶች ልጆች በሩቅና በሰፊ ተበታትነው ይገኛሉና፥ በየቦታውም ለምድርና ለጥልቁ ውኃ ያገለግላሉ።
ኢሊያድ (በጥንቶቹ ግሪኮች በሆሜር የተነገረው) በትሮጃን ጦርነት አሲዮስ በተባለው ጦርነት ሁለት ፍርጂያውያን (በሉቪያውያን የተካውን ነገድ) ጠቅሷል። እንዲሁም በሊዲያ ውስጥ ማርሽ እንደ ασιος የያዘ ማርሽ ወይም ቆላማ። ብዙ ሙስሊሞች እንደሚሉት፣ ይህ ቃል የመጣው የሙሴ አሳዳጊ እናት ከሆነችው ከጥንቷ ግብፅ ንግሥት እስያ ነው።
== ታሪክ ==
የእስያ ታሪክ እንደ የተለያዩ የባህር ዳርቻ ዳርቻዎች ታሪክ ሊታይ ይችላል-ምስራቅ እስያ ፣ ደቡብ እስያ ፣ ደቡብ ምስራቅ እስያ እና መካከለኛው ምስራቅ ፣ በመካከለኛው እስያ ረግረጋማ ውስጠኛ ክፍል የተገናኘ። የባህር ዳርቻው አካባቢ ለአንዳንድ የአለም ቀደምት የታወቁ ስልጣኔዎች መኖሪያ ነበር ፣እያንዳንዳቸውም ለም በሆነ የወንዝ ሸለቆዎች ዙሪያ ያደጉ። በሜሶጶጣሚያ፣ በኢንዱስ ሸለቆ እና በቢጫ ወንዝ የነበሩት ስልጣኔዎች ብዙ ተመሳሳይነት አላቸው። እነዚህ ስልጣኔዎች እንደ ሂሳብ እና ጎማ ያሉ ቴክኖሎጂዎችን እና ሀሳቦችን ተለዋውጠው ሊሆን ይችላል። እንደ ጽሑፍ ያሉ ሌሎች ፈጠራዎች በየአካባቢው በግለሰብ ደረጃ የተገነቡ ይመስላሉ. በእነዚህ ቆላማ አካባቢዎች የተገነቡ ከተሞች፣ ግዛቶች እና ኢምፓየሮች።
[[ስዕል:Zhou dynasty 1000 BC.png|thumb|በቻይና ውስጥ የምእራብ ዡ ሥርወ መንግሥት የሕዝብ ብዛት እና ድንበሮች]]
የመካከለኛው ስቴፕ ክልል ከረጅም ጊዜ ጀምሮ በሁሉም የእስያ አካባቢዎች በፈረስ ላይ በተቀመጡ ዘላኖች ይኖሩ ነበር ። ከደረጃው ውስጥ በጣም ቀደምት የተለጠፈው መስፋፋት ኢንዶ-አውሮፓውያን ቋንቋቸውን ወደ መካከለኛው ምስራቅ፣ ደቡብ እስያ እና ቶቻሪያውያን ወደሚኖሩበት የቻይና ድንበሮች ያሰራጩ ናቸው። ሰሜናዊው የእስያ ክፍል፣ አብዛኛው ሳይቤሪያን ጨምሮ፣ ጥቅጥቅ ባለው ደኖች፣ የአየር ንብረት እና ታንድራ ምክንያት ለዳካ ዘላኖች በአብዛኛው ተደራሽ አልነበረም። እነዚህ አካባቢዎች በጣም ጥቂት ሰዎች አልነበሩም።
ማዕከሉ እና አከባቢዎቹ በአብዛኛው በተራሮች እና በረሃዎች ተለያይተዋል. የካውካሰስ እና የሂማላያ ተራሮች እንዲሁም የካራኩም እና የጎቢ በረሃዎች የእንጀራ ፈረሰኞች በጭንቅ ብቻ የሚሻገሩትን መሰናክሎች ፈጠሩ። የከተማው ነዋሪዎች በቴክኖሎጂ እና በማህበራዊ ደረጃ የላቀ ደረጃ ላይ የደረሱ ቢሆኑም፣ በብዙ አጋጣሚዎች የተጫኑትን የእግረኛ መንጋዎች ለመከላከል በወታደራዊ ዘርፍ ምንም ማድረግ አልቻሉም። ይሁን እንጂ ቆላማው አካባቢ ብዙ የፈረስ ጉልበትን የሚደግፍ በቂ ክፍት የሣር ሜዳዎች አልነበራቸውም; በዚህ እና በሌሎች ምክንያቶች በቻይና፣ ህንድ እና መካከለኛው ምስራቅ ያሉትን ግዛቶች ያሸነፉ ዘላኖች ብዙውን ጊዜ ከአካባቢው እና ከበለጸጉ ማህበረሰቦች ጋር መላመድን አግኝተዋል።
የእስልምና ኸሊፋቶች የባይዛንታይን እና የፋርስ ግዛቶች ሽንፈት ወደ ምዕራብ እስያ እና የመካከለኛው እስያ ደቡባዊ ክፍሎች እና የደቡብ እስያ ምዕራባዊ ክፍሎች በ7ኛው ክፍለ ዘመን ወረራዎች በቁጥጥር ስር እንዲውሉ አድርጓቸዋል። የሞንጎሊያ ኢምፓየር በ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ሰፊውን የእስያ ክፍል አሸንፎ ከቻይና እስከ አውሮፓ ድረስ ያለውን አካባቢ ያዘ። ከሞንጎል ወረራ በፊት የሶንግ ሥርወ መንግሥት ወደ 120 ሚሊዮን የሚጠጉ ዜጎች እንደነበሩ ይነገራል። ወረራውን ተከትሎ በተካሄደው 1300 የህዝብ ቆጠራ ወደ 60 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎችን ሪፖርት አድርጓል።
[[ስዕል:China Jinan 5207352.jpg|thumb|አንድ ሰው በእስራኤል ንጉሥ በዳዊት ዘመን የበለጠ የኖረውን ቡድሀ የተባለ የእስያ አምላክ ጣዖት አምላኪ ምስል ሠራ።]]
በሰው ልጅ ታሪክ ውስጥ እጅግ አስከፊ ከሆኑት ወረርሽኞች አንዱ የሆነው ጥቁር ሞት በመካከለኛው እስያ በረሃማ ሜዳ ላይ እንደመጣ ይገመታል፣ ከዚያም በሃር መንገድ ተጉዟል።
የሩስያ ኢምፓየር ከ17ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ወደ እስያ መስፋፋት የጀመረ ሲሆን በመጨረሻም በ19ኛው ክፍለ ዘመን መገባደጃ ላይ ሁሉንም ሳይቤሪያ እና አብዛኛው የመካከለኛው እስያ ክፍል ይቆጣጠራል። የኦቶማን ኢምፓየር አናቶሊያን፣ አብዛኛው መካከለኛው ምስራቅን፣ ሰሜን አፍሪካንና ባልካንን ከ16ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ ጀምሮ ተቆጣጠረ። በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን ማንቹ ቻይናን ድል በማድረግ የኪንግ ሥርወ መንግሥት አቋቋመ። እስላማዊው የሙጋል ኢምፓየር እና የሂንዱ ማራታ ኢምፓየር በ16ኛው እና በ18ኛው ክፍለ ዘመን እንደቅደም ተከተላቸው ህንድን በብዛት ተቆጣጠሩ። የጃፓን ኢምፓየር አብዛኛውን የምስራቅ እስያ እና አብዛኛው ደቡብ ምስራቅ እስያ፣ ኒው ጊኒ እና የፓሲፊክ ደሴቶችን እስከ ሁለተኛው የአለም ጦርነት ማብቂያ ድረስ ተቆጣጠረ።
የቻልኮሊቲክ ዘመን (ወይም የመዳብ ዘመን) የጀመረው በ4500 ዓ.ዓ ገደማ ነው፣ ከዚያም የነሐስ ዘመን በ3500 ዓክልበ ገደማ ጀመረ፣ የኒዮሊቲክ ባህሎችን በመተካት።
የኢንዱስ ሸለቆ ሥልጣኔ (አይቪሲ) የነሐስ ዘመን ሥልጣኔ ነበር (3300-1300 ዓክልበ. በሳል ጊዜ 2600-1900 ዓክልበ.) በዚህ ስልጣኔ ውስጥ ቀደምት የሂንዱይዝም አይነት እንደተደረገ ይቆጠራል። ከእነዚህ የስልጣኔ ታላላቅ ከተሞች መካከል ከፍተኛ የከተማ ፕላን እና ጥበባት የነበራቸው ሃራፓ እና ሞሄንጆ-ዳሮ ይገኙበታል። በ1700 ዓክልበ. አካባቢ የእነዚህ ክልሎች ውድመት መንስኤ አከራካሪ ነው፣ ምንም እንኳን መረጃዎች እንደሚያመለክቱት በተፈጥሮ አደጋዎች (በተለይ በጎርፍ) ነው። ይህ ዘመን በህንድ ውስጥ ከ1500 እስከ 500 ዓ.ዓ. አካባቢ ያለውን የቬዲክ ዘመንን ያመለክታል። በዚህ ጊዜ ውስጥ የሳንስክሪት ቋንቋ አዳብሯል እና ቬዳስ ተጽፏል, ስለ አማልክት እና ስለ ጦርነቶች ተረቶች የሚናገሩ ድንቅ ዝማሬዎች. ይህ የቬዲክ ሃይማኖት መሠረት ነበር፣ እሱም በመጨረሻ የተራቀቀ እና ወደ ሂንዱይዝም የሚያድግ።
ቻይና እና ቬትናም የብረታ ብረት ሥራ ማዕከላት ነበሩ። ከኒዮሊቲክ ዘመን ጀምሮ፣ ዶንግ ሶን ከበሮ የሚባሉት የመጀመሪያዎቹ የነሐስ ከበሮዎች በ Vietnamትናም እና በደቡብ ቻይና በቀይ ወንዝ ዴልታ ክልሎች እና አከባቢዎች ተገኝተዋል። እነዚህ ከቬትናም ቅድመ ታሪክ ዶንግ ልጅ ባህል ጋር ይዛመዳሉ። ዘፈን ዳ የነሐስ ከበሮ ገጽ፣ ዶንግ ሶን ባህል፣ ቬትናም
በባን ቺያንግ፣ ታይላንድ (ደቡብ ምስራቅ እስያ) ከ2100 ዓክልበ. ጀምሮ የነሐስ ቅርሶች ተገኝተዋል።
በኒያንጋን የበርማ የነሐስ መሳሪያዎች ከሴራሚክስ እና ከድንጋይ የተሰሩ ቅርሶች ጋር ተቆፍረዋል። የፍቅር ጓደኝነት በአሁኑ ጊዜ ሰፊ ነው (3500-500 ዓክልበ.)
== ጂኦግራፊ እና የአየር ንብረት ==
እስያ በምድር ላይ ትልቁ አህጉር ነው። ከምድር አጠቃላይ ስፋት 9 በመቶውን ይሸፍናል (ወይም ከመሬት ስፋቱ 30 በመቶው) እና ረጅሙ የባህር ዳርቻ ያለው ሲሆን በ62,800 ኪሎ ሜትር (39,022 ማይል)። እስያ በአጠቃላይ የዩራሺያን ምሥራቃዊ አራት-አምስተኛውን እንደያዘ ይገለጻል። ከሱዌዝ ካናል እና ከኡራል ተራሮች በስተምስራቅ እና ከካውካሰስ ተራሮች በስተደቡብ (ወይም ኩማ-ማኒች ዲፕሬሽን) እና ካስፒያን እና ጥቁር ባህሮች ይገኛሉ። በምስራቅ በፓስፊክ ውቅያኖስ ፣ በደቡብ በህንድ ውቅያኖስ እና በሰሜን በአርክቲክ ውቅያኖስ የተከበበ ነው። እስያ በ 49 አገሮች የተከፋፈለ ነው, ከእነዚህ ውስጥ አምስቱ (ጆርጂያ, አዘርባጃን, ሩሲያ, ካዛኪስታን እና ቱርክ) አቋራጭ አገሮች በከፊል በአውሮፓ ውስጥ ይገኛሉ. በጂኦግራፊያዊ አገላለጽ ሩሲያ በከፊል በእስያ ውስጥ ትገኛለች, ነገር ግን በባህላዊ እና በፖለቲካዊ መልኩ እንደ አውሮፓውያን ሀገር ይቆጠራል.
የጎቢ በረሃ ሞንጎሊያ ውስጥ ሲሆን የአረብ በረሃ አብዛኛውን የመካከለኛው ምስራቅን ክፍል ያቋርጣል። በቻይና የሚገኘው ያንግትዜ ወንዝ በአህጉሪቱ ረጅሙ ነው። በኔፓል እና በቻይና መካከል ያለው ሂማላያ በዓለም ላይ ካሉት የተራራ ሰንሰለቶች ሁሉ ረጅሙ ነው። ሞቃታማው የዝናብ ደኖች በአብዛኛው የደቡባዊ እስያ ክፍል ላይ ተዘርግተው የተንሰራፋ ሲሆን ሾጣጣ እና ደረቅ ደኖች በሰሜን በኩል ይገኛሉ.
=== የአየር ንብረት ===
እስያ በጣም የተለያየ የአየር ንብረት ባህሪያት አላት. የአየር ንብረት በሳይቤሪያ ከአርክቲክ እና ከሱባርክቲክ እስከ ደቡባዊ ህንድ እና ደቡብ ምስራቅ እስያ ሞቃታማ የአየር ጠባይ ይደርሳል። በደቡብ ምስራቅ ክፍሎች ላይ እርጥብ ነው ፣ እና በብዙ የውስጥ ክፍል ውስጥ ደረቅ ነው። በምድር ላይ ካሉት ትላልቅ የቀን ሙቀት ክልሎች መካከል አንዳንዶቹ በምዕራባዊ እስያ ክፍሎች ውስጥ ይከሰታሉ። የዝናብ ስርጭት በደቡባዊ እና ምስራቃዊ ክፍሎች ላይ የበላይነት አለው፣ ምክንያቱም ሂማላያ በመኖሩ በበጋ ወቅት እርጥበትን የሚስብ ዝቅተኛ የሙቀት መጠን እንዲፈጠር ያስገድዳል። የአህጉሪቱ ደቡብ ምዕራብ ክፍሎች ሞቃት ናቸው። ሳይቤሪያ በሰሜናዊው ንፍቀ ክበብ ውስጥ በጣም ቀዝቃዛ ከሆኑት ቦታዎች አንዱ ነው, እና ለሰሜን አሜሪካ የአርክቲክ የአየር ብዛት ምንጭ ሆኖ ሊያገለግል ይችላል. ለትሮፒካል አውሎ ንፋስ እንቅስቃሴ በምድር ላይ በጣም ንቁው ቦታ ከፊሊፒንስ ሰሜናዊ ምስራቅ እና ከጃፓን ደቡብ ይገኛል።
እ.ኤ.አ. በ 2010 በአለምአቀፍ ስጋት ትንተና ፋርም ማፕሌክሮፍት የተደረገ ጥናት 16 ለአየር ንብረት ለውጥ በጣም የተጋለጡ ሀገራትን ለይቷል ። የእያንዳንዱ ሀገር ተጋላጭነት የሚሰላው በሚቀጥሉት 30 ዓመታት ውስጥ የአየር ንብረት ለውጥ ተፅእኖ ያላቸውን 42 ማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊ እና አካባቢያዊ አመልካቾችን በመጠቀም ነው። የእስያ አገሮች ባንግላዲሽ፣ህንድ፣ፊሊፒንስ፣ቬትናም፣ታይላንድ፣ፓኪስታን፣ቻይና እና ሲሪላንካ በአየር ንብረት ለውጥ ከፍተኛ ስጋት ካጋጠማቸው 16 አገሮች መካከል ይገኙበታል።አንዳንድ ለውጦች እየታዩ ነው። ለምሳሌ፣ በህንድ ሞቃታማ አካባቢዎች ከፊል ደረቃማ የአየር ጠባይ ባለባቸው አካባቢዎች፣ ከ1901 እስከ 2003 ባለው ጊዜ ውስጥ የሙቀት መጠኑ በ0.4 ዲግሪ ሴልሲየስ ጨምሯል። እ.ኤ.አ. በ2013 በአለም አቀፉ የሰብል ምርምር ኢንስቲትዩት ለከፊል-በረሃማ ትሮፒክስ (ICRISAT) የተደረገ ጥናት ሳይንስን ለማግኘት ያለመ- የእስያ የግብርና ሥርዓቶች የአየር ንብረት ለውጥን እንዲቋቋሙ የሚያስችላቸው፣ ድሆችን እና አቅመ ደካሞችን አርሶ አደሮች ተጠቃሚ የሚያደርግ፣ ድሆችን የሚደግፉ አቀራረቦች እና ቴክኒኮች። የጥናቱ ምክረ ሃሳቦች የአየር ንብረት መረጃ አጠቃቀምን ከማሻሻል እና የአየር ንብረትን መሰረት ያደረጉ የግብርና ምክር አገልግሎቶችን ከማጠናከር፣ የገጠር ቤተሰብን ገቢ ብዝሃነትን ከማበረታታት እና አርሶ አደሩ የደን ሽፋንን ለማሳደግ፣ የከርሰ ምድር ውሃን ለመሙላት የተፈጥሮ ሃብት ጥበቃ ርምጃዎችን እንዲወስድ ማበረታቻ መስጠት ነው። ታዳሽ ኃይልን ይጠቀሙ.
የደቡብ ምስራቅ እስያ መንግስታት (ASEAN) አሥሩ አገሮች - ብሩኒ ፣ ካምቦዲያ ፣ ኢንዶኔዥያ ፣ ላኦስ ፣ ማሌዥያ ፣ ምያንማር ፣ ፊሊፒንስ ፣ ሲንጋፖር ፣ ታይላንድ እና ቬትናም - በዓለም የአየር ንብረት ለውጥ ተፅእኖዎች በጣም የተጋለጡ ናቸው ። ሆኖም የኤኤስያን የአየር ንብረት ቅነሳ ጥረቶች ከተጋረጡበት የአየር ንብረት አደጋዎች እና አደጋዎች ጋር የተመጣጠኑ አይደሉም።
[[መደብ:እስያ|*]]
| |||