ከ«ወሎ» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት

'''ወሎ''' በሰሜን ምስራቅ የ[[ኢትዮጵያ]] ክፍል የሚገኝ ታሪካዊ አውራጃ እና ክፍለ ሀገር ሲሆን ዋና ከተማዋ [[ደሴ]] ነው። ከ1842 በፊት ከፊል የወሎ አካል ስሙ ''' ቤተ አምሐራ ''' የነበረ ሲሆን [[17ኛው ክፍለ ዘመን]] የ[[ኦሮሞ]] መስፋፋትን ተከትሎ በአከባቢዉ በፊት ቤተ አምሐራ ተብሎ የሚጠራውን አካባቢ ጨምሮ ወሎ በሚባል ሰፊ ግዛት ያካተተ ህብረብሄራዊ በሆነ ስያሜ እና ማንነት መጠራት ጀመረ። ወሎ በዘር አማራ፣አገው፣አርጎባ፣ኦሮሞ፣አፋር ተዋህደው የፈጠሩት ብዙ ታሪካዊ ዳራ እና የገዘፈ ታሪክን አምቆ ለዘመናት የተሻገረ ህዝብ ባለቤት ነው።ወሎ እንዳሁኑ በስፋትም በህብረብሄራዊነትምበስፋት ከመዋሀዱ በፊት በቀድሞ ካርታዎች ቤተ አምሐራ በሚል ስያሜ በሰሜን በሽሎ ወንዝ ፣ በደቡብ ጃማ ወንዝ ፣ በምእራብ አባይና በምስራቅ አፋር ያዋስኑት ነበር።

በ[[1987]] ዓ.ም [[ኢህአዴግ]] የ[[ደርግ]]ን ስረአት በሀይል በመጣል አገሪቱን ከተቆጣጠረ በኋላ ባወጣው [[ሕገ መንግሥት]] መሠረት፣ ወሎ የሚባል ራስገዝ የአውራጃ አስተዳደር በማስቀረት ግዛቱን በ[[አፋር ክልል]]፣ [[ትግራይ ክልል]]፣ እና [[አማራ ክልል]] እንዲከፈል ተደረገ።ከዚህ የወሎ ግዛት መበታተን ጀምሮ የወሎ መድና የሆነችው ደሴ ብዙ የልማት ዝቅዝቀት አጋጥሟታል፣ መንገዶቿ ፈራርሰዋል ፣ከተማዋም ከ መቶ አመት በላይ ስም ያላት ብትሆንም አስርት አመታት እድሜ ባላቸው ከተሞች ተበልጣ በመታየቷ የወሎ ህዝብን አንገት ያስደፋ ጉዳይ እንደሆነ ዘልቋል። አንዳንድ ምሁራኖች የወሎን የቁልቁለት ጉዞ ከተተለያዩ የታሪክ አጋጣሚዎች ጋር ለማያያዝ ቢሞክሩም ሁሉንም የሚያሳምን አይመስልም። ከታሪክ አጋጣሚዎች በላይ የወሎ እና የደሴ ከተማ ስመ ገናናነትን ውሀ የቸለሰበት ጉዳይ ህዝቡ አንድ ሆኖ በወሎየነት መንፈስ አለመሰለፉና የራሱን ታሪክ ጠንቅቆ ባለመረዳቱ ነው ይላሉ። ምንም እንኳ የወሎ ህዝብ ስመገናናነት እንደ ድሮው ባይሆንም አሁን ላይ ባለው የእርስበርስ መስተጋብር፣ባህል፣ወግ፣ የሀይማኖት መቻቻል እና የሀሳብ አሸናፊነት ትልቅ ልዕልና እንዳለው በማሳየት ላይ ይገኛል።

ዶ/ር [[ዶናልድ ሌቪን]] "የአሁኗን ኢትዮጵያ የሰሯት ወሎዎችአማሮች ናቸው፣ ልታመሰግኗቸው ይገባል"ይላል፡፡