ውክፔዲያ

ከ«ሥነ-ፍጥረት» ለውጦች መካከል ያለው ልዩነት

Browse history interactively
የሚቀጥለው ለውጥ →
Content deleted Content added
VisualWikitext
አዲስ ገጽ ፈጠረ፦ «thumb|Lucas Cranach the Elder Adam and Eve ሥነ-ፍጥረት ማለት ልዑል እግዚአብሔር በእ...»
 
አንዳንድ ማሻሻል
መስመር፡ 1፦
[[File:Lucas Cranach the Elder Adam and Eve.JPG|thumb|Lucas Cranach the Elder Adam and Eve]]
'''ሥነ-ፍጥረት''' ማለት ልዑል [[እግዚአብሔር]] በእውቀቱ ሰማይን፣ ምድርን፣እንዲሁምምድርን፣ በእነረሱእንዲሁም በእነርሱ ውስጥ የሚገኙትን ሁሉ ከምንም ወይም ካለመኖር ወደ መኖር አምጥቶ ብቁ ንቁ የሆኑ ሥነ-ፍጥረት የፈጠረበትን ሁኔታና ሥርዓት የምንማርበት ትምህርት ነው፡፡ ሥነ-ፍጥረት ማለት የፍጥረት መበጀት ማለት ነው፡፡ ይህ የሚታየው ዓለምና በውስጡ ያለው ሁሉ ከዚህ የሚታየው ዓለም ውጭም ያለው የማይታይ ዓለምና በውስጡ ያሉት ረቂቃን ፍጥረታት ሁሉ በእግዚአብሔር ተፈጥረዋል፡፡ /ዘፍ.1፣1 መዝ.101፣25 ኢሳ.66፣1-2 ዕብ.11፣3/ እግዚአብሔር ግዙፉንና ረቂቁን ዓለም የፈጠረው ከምንም ተነስቶ የሚያግናኛቸውና የሚያዋህደው ነገር ሳይኖረው/እምኀበ አልቦ/ ነው፡፡ /መዝ.32፣9 2ኛመቃ2ኛ መቃ.14፣10 ጥበብ.11፣18 የሐ.ሥራ17፣24ሥራ 17፣24 ዕብ.11፣3 መዝ.148፣5
 
 እግዚአብሔር ፍጥረታትን የፈጠረው ሰውንና መላእክትን ስሙን ለመቀደስ ክብሩን ለመውረስ ሲሆን የተቀሩትን ፍጥረታት ግን ለአንክሮ ለተዘክሮ ለምግበ ስጋ ለምግበ ነፍስ ነው/መዝ.148፣1-3 ራዕ4፣11 የሐ.ሥራ14፣17 ሮሜ.1፣20/
*እግዚአብሔር ፍጥረታትን የፈጠረው ሰውንና መላእክትን ስሙን ለመቀደስ ክብሩን ለመውረስ ሲሆን የተቀሩትን ፍጥረታት ግን ለአንክሮ ለተዘክሮ ለምግበ ስጋ ለምግበ ነፍስ ነው። /መዝ.148፣1-3 ራዕ4፣11 የሐ.ሥራ14፣17 ሮሜ.1፣20/
 እግዚአብሔር ፍጥረታትን ሁሉ ፈጥሮ ያከናወነው በስድስት ቀናት ውስጥ ነው፡፡ /ዘፍ2 እና ዘጸ.20፣9-11/ በእነዚሀ ቀናት የተፈጠሩት ፍጥረታት እያንዳንዳቸው ቢቆጠሩ ፍጡር ተናግሮ አይፈጽመውም ነበር፡፡ ነገር ግን በባሕርያቸው በአኗኗራቸው በ22 ይመደባሉ፡፡ ኩፋሌ 3፣9 የተፈጠሩትም በሦስት መንገድ ነው፡፡ ይኸውም፡-
*እግዚአብሔር ፍጥረታትን ሁሉ ፈጥሮ ያከናወነው በስድስት ቀናት ውስጥ ነው፡፡ /ዘፍ2 እና ዘጸ.20፣9-11/ በእነዚሀ ቀናት የተፈጠሩት ፍጥረታት እያንዳንዳቸው ቢቆጠሩ ፍጡር ተናግሮ አይፈጽመውም ነበር፡፡ ነገር ግን በባሕርያቸው በአኗኗራቸው በ22 ይመደባሉ፡፡ [[ኩፋሌ]] 3፣9 የተፈጠሩትም በሦስት መንገድ ነው፡፡ ይኸውም፡-
1. በዝምታ/በአርምሞ/
# በዝምታ /በአርምሞ/
2. በመናገር/በነቢብ/
# በመናገር /በነቢብ/
3. በመስራት/በገቢር/ ናቸው፡፡
#በመስራት /በገቢር/ ናቸው፡፡
 
===ፍጥረታት የተገኙበት መንገድና ሁኔታ===
ፍጥረታት የተገኙበት ሁኔታ በሁለት ሁኔታ ነው፡፡ እነረሱምእነርሱም ''እምኸኀበ አልቦ አልቦ ኀበቦ('' (ካለመኖር ወደመኖር) በማምጣት ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ግብር እም ግብር ከተፈጠሩት ላይ በመፍጠር ነው፡፡
*እምኀበ አልቦ ኀበቦ(ካለመኖር ወደ መኖር) በማምጣት የፈጠራቸው ፍጥረታት አራቱ ባሕርያት ማለትም [[ነፋስ]] ፣ [[እሳት]] ፣ውሃና፣[[ውሃ]]ና [[መሬት]] ፣ ጨለማና[[ጨለማ]]ና [[መላእክት]] ናቸው፡፡
*ግብር እም ግብር (ከተፈጠሩት ላይ በመፍጠር) የተፈጠሩት ደግሞ ሌሎቹ ፍጥረታት ናቸው፡፡ መገኛቸውም አራቱ ባሕርያተ ስጋ ናቸው፡፡ እግዚአብሔር አምላክ እነሱን በማዋሐድ ፈጥሯቸዋል፡፡
ፍጥረታት የተገኙበት መንገድ ደግሞ ሦስት ናቸው፡፡ እነርሱም፡-
1. # በዝምታ /በአርምሞ/፡- አራቱ ባሕሪያተ ስጋ፣ ጨለማ፣ መላእክት፣ሰማያትመላእክት፣ ሰማያት
2. # በመናገር /በነቢብ/፡- ብርሃን፣የዕለተ[[ብርሃን]]፣ የዕለተ ሰኞ፣[[ሰኞ]]፣ የዕለተ ማክሰኞ፣[[ማክሰኞ]]፣ የዕለተ [[ረቡእ]] እና [[ሐሙስ]] ሥነ-ፍጥረታት ናቸው፡፡
3. # በመስራት /በገቢር/ ፡-ሰውን[[ሰው]]ን በቻ፡፡ብቻ፡፡
 
===የስድስት ቀናት ፍጥረታት===
የእለተ [[እሑድ]] ፍጥረታት፡- እሑድ ማለት አሐደ ከሚለው የግእዝየ[[ግእዝ]] ቃል የተገኘ ሲሆን የመጀመሪያ አንደኛ ማለት ነው፡፡ እግዚአብሔር በመጀመሪያ ቀን ስምንት ፍጥረታትን እምኀበ አልቦ ኀበቦ አምጥቶ እሳት፣ነፋስ፣እሳት፣ ውሃ፣አፈርነፋስ፣ ውሃ፣ አፈር/መሬት፣ጨለማ፣ሰማያት፣መላእከትመሬት፣ ጨለማ፣ ሰማያት፣ መላእከት እና ብርሃን ናቸው፡፡ /ዘፍ.1፣1 እሳት፣ ነፋስ፣ ውሃና መሬት አራቱ ባሕርያተ ስጋ ይባላሉ፡፡ ሰማያት ሰባት ናቸው፡፡ /መዝ.18፣1 ማቴ.3፣17 2ኛቆሮ2ኛ ቆሮ.123 ዮሐ.14፣2 ዕዝራ ሱቱኤል 4፣4/
 
* ጽርሐ አርያም
#[[ጽርሐ አርያም]]፡- ከሰማያት ሁሉ በላይ ናት፡፡ ለመንበረ መንግስት እንደ [[ጠፈር]] የምታገለግል ናት፡፡
* መንበረ መንግስት
#[[መንበረ መንግስት]] /መንበረ ስብሐት/፡- እግዚአብሔር በወደደው ምሳሌ ለፍጡራን የሚታይበት ነው፡፡ ለ[[ኢሳይያስ]] ለ[[ሕዝቅኤል]] ለ[[ወንጌላዊው ዮሐንስ]] በአምሳለ ንጉስ ታየቷቸዋል፡፡ ኢሳ.6፣1 ሕዝ.12፣6 ራዕ.4፣2 መዝ.10፣4 ሰማይ ውዱድን እንደ መሰረት አድርጎ ሰርቷታል፡፡
* ሰማይ ውዱድ
#[[ሰማይ ውዱድ]]፡- ከ[[ኪሩቤል]] ላይ ተዘርግቶ ለመንበረ መንግስት እንደ አዳራሽ ወለል ሆኖ የሚያገለግል ነው፡፡
*ኢየሩሳሌም ሰማያዊት
#[[ኢየሩሳሌም ሰማያዊት]]፡- በፊት [[ሳጥናኤል]] የተፈጠረበት ኋላ የወጣባት ናት፡፡ ራዕ.12፣9 ይሁ.1፣6 በእለት ምጽአት በጎ የሰሩ ሰዎች የሚወርሷት የክርስቲያኖች ርስት ናት፡፡ ገላ.4፣4-26 ዕብ.12፣22 ዮሐ.14፣2 አስራ ሁለት ደጅ አላት፡፡ የደጆቿም ብርሃን ለዓይን እጅግ የሚስቡ ናቸው፡፡ የብርሃን መጋረጃም አላት፡፡ የ12ቱ ሐዋርያቱም ስም በመሰረቶቿ ላይ ተጽፎ ይገኛል፡፡ በዚህም ኢየሩሳሌም ሰማያዊት እግዚአብሔር የብርሃን ታቦትን ፈጥሮ አኑሮባታል፡፡ የአምላክ ማደሪያ የሆነች [[ድንግል ማርያም]] ምሳሌ ናት፡፡ /ራዕ.11፣19/
*ኢዮር
*ራማ
*ኤረር ናቸው፡፡
#ጽርሐ አርያም፡- ከሰማያት ሁሉ በላይ ናት፡፡ ለመንበረ መንግስት እንደ ጠፈር የምታገለግል ናት፡፡
#መንበረ መንግስት/መንበረ ስብሐት/፡- እግዚአብሔር በወደደው ምሳሌ ለፍጡራን የሚታይበት ነው፡፡ ለኢሳይያስ ለሕዝቅኤል ለወንጌላዊው ዮሐንስ በአምሳለ ንጉስ ታየቷቸዋል፡፡ኢሳ.6፣1 ሕዝ.12፣6 ራዕ.4፣2 መዝ.10፣4 ሰማይ ውዱድን እንደ መሰረት አድርጎ ሰርቷታል፡፡
#ሰማይ ውዱድ፡- ከኪሩቤል ላይ ተዘርግቶ ለመንበረ መንግስት እንደ አዳራሽ ወለል ሆኖ የሚያገለግል ነው፡፡
#ኢየሩሳሌም ሰማያዊት፡- በፊት ሳጥናኤል የተፈጠረበት ኃላ የወጣባት ናት፡፡ ራዕ.12፣9 ይሁ.1፣6 በእለት ምጽአት በጎ የሰሩ ሰዎች የሚዎርሷት የክርስቲያኖች ርስት ናት፡፡ ገላ.4፣4-26 ዕብ.12፣22 ዮሐ.14፣2 አስራ ሁለት ደጅ አላት፡፡ የደጆቿም ብርሃን ለዓይን እጅግ የሚስቡ ናቸው፡፡ የብርሃን መጋረጃም አላት፡፡ የ12ቱ ሐዋርያቱም ስም በመሰረቶቿ ላይ ተጽፎ ይገኛል፡፡ በዚህም ኢየሩሳሌም ሰማያዊት እግዚአብሔር የብርሃን ታቦትን ፈጥሮ አኑሮባታል፡፡ የአምላክ ማደሪያ የሆነች ድንግል ማርያም ምሳሌ ናት፡፡ /ራዕ.11፣19/
#ኢዮር
#ራማ
#ኤረርኤረር፤ እነዚህ ሦስቱ ዓለመ መላእክት /የመላእክት መኖሪያ/ ናቸው፡፡ ቤተ ክርስቲያን በ3 ክፍል የምትሰራው በዚህ ምሳሌ ነው፡፡
 
===ቅዱሳን መላእክት===
መላእክት የተፈጠሩ በመጀመሪያ ቀን በእለተ እሑድ ነው፡፡ /ኩፋ.2፣6-8 በነገድ መቶ በከተማ አስር ነበሩ፡፡ መላእክት እምኀበ አልቦ ወይም ከአምላካዊ ብርሃን ተፈጥረዋል፡፡ ''[[አክሲማሮስ]]'' የተባለ መጽሐፍ መላእክት ከነፋስ ከእሳት ተፈጥረው ቢሆኑ እንደኛ ሞተው በፈረሱ በበሰበሱ ነበር ብሏል፡፡ በቅዱሳት መጽሐፍት በግብራቸው በእሳትና በነፋስ ተመስለዋል፡፡መዝተመስለዋል፡፡ መዝ.103፣4 ዕብ.1፣7 በእሳትና በነፋስ መመሰላቸው ነፋስ ፈጣን ነው መላእክትም ለተልእኮ ይፈጥናሉና፡፡ ነፋስ ረቂቅ ነው መላእክትም ረቂቃን ናቸው፡፡ እሳት ብሩህ ነው መላእክትም ብሩኀነ አእምሮ ናቸው፡፡
የመላእክት ባሕርይ ፦
*መላእክት በፍጥረታቸው ረቂቃን ስለሆኑ ስጋና [[አጥንት]] የላቸውም፡፡ አይበሉም አይጠጡም /ሉቃ.24፣39/
*መላእክት [[ጾታ]] የላቸውም፡፡ አያገቡም፡፡ /ማቴ.22፣30
*አንድ ጊዜ የተፈጠሩ የማይባዙ የማይዋለዱ ናቸው፡፡ ህማም ሞትና ድካም የለባቸውም ሕያዋን ናቸው፡፡
*ቁጥራቸው በአኃዝ አይወሰንም /ራዕ.5፣11/
===የመላእክት ግብራቸው/ስራቸው/===
*ስራቸው እግዚአብሔርን ያለ እረፍት ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ እያሉ ሌትና ቀን ማመስገን ነው፡፡/ኢሳ.6፣3 ራዕ.4፣8/
*መላእክት ከእግዚአብሔር ወደ ሰው ለምህረትና ለብስራታ ለቁጣም ይላካሉ፡፡/ሉቃ.1፣1-26 ዘፍ.19፣1-38 2ነገሥ.19፣35…/
*ድኀነት የሚገባቸውን ሰዎች ይጠብቃሉ/መዝ.33፣7 90፣15/ ማቴ.18፣10 የሐ.ሥራ12፣7/
*ክፉዎችን ይቃወማሉ፡፡የሐሰትና የዓመጸኛ የክህደት ምንጭና አባት የሆነውን ዲያብሎስን/ሄኖክ.12፣3 መቅ.ወንጌል ራእይ. 13፣5 ዮሐ. 8፣44/በመጀመሪያ የተቃወሙት መላእክት ናቸው፡፡ /ራዕ.12፣7/
*የቅዱሳንን ጸሎት ወደ እግዚአብሔር ያሳረጋሉ፡፡/ራዕ.8፣2-4 ጦቢ.12፣15/
*መላእክት ሰውን ያማልደሉ፡፡ ሰው ከፈጣሪው ጋር እንዲታረቅ ይጸልያሉ፡፡ የእግዚአብሔር ባለሙሎች ናቸውና ስለ ሰው ይለምናሉ፡፡<ref>ዘካ.1፣9-13 ሉቃ.1፣19</ref>
*መላእክት ሰውን ይረዳሉ፡፡/ዘፍ 16፣7 21፣17 1ነገሥ.19፣5-7/ ሰውን ይጠብቃሉ፡፡ ለእያንዳንዱ ሰው ሁለት ጠባቂዎች አሉት፡፡ አንዱ መላእክ ቀን አንዱ ደግሞ ሌሊት ይጠብቁታል፡፡/ማቴ.18፣10/
*የእግዚአብሔር አገልጋዮችን በችግራቸው ጊዜ ይረዳሉ ያበረታሉ፡፡/የሐዋ.5፣12-24 12፣1-17 27፣22-25/
*መላእክት ንስሃ በሚገቡ ሰዎች ደስ ይሰኛሉ፡፡/ሉቃ.15፣10/
*መላእክት ይህን የመስላሉ ቁመታቸው ይህን ያህላል ማለተ አይቻልም ረቂቃን ናቸውና ሊያድኑ ያሉትን ለመታደግ በወጣትና በሽማግሌ በተለያዩ አምሳላት ይታያሉ፡፡
 
===የመላእክት ግብራቸው /ስራቸው/===
===የሰኞ/ሁለተኛው ቀን/ስነ ፍጥረት===
*ስራቸው እግዚአብሔርን ያለ እረፍት ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ እያሉ ሌትና ቀን ማመስገን ነው፡፡ /ኢሳ.6፣3 ራዕ.4፣8/
ሰኞ ማለት ሰኑይ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን በሁለተኛው ቀን እግዚአብሔር ከምድር እስከ ብሩህ ሰማይ ሞልቶ የነበረውን ውኃ ወደ ላይና ወደ ታች ከፈለ፡፡ በመካከሉም ጠፈርን አደረገ፡፡ ጠፈርንም ሰማይ ብሎ ጠራው፡፡ከጠፈር በላይ የተቀረውም ውኃ ሐኖስ ይባላል፡፡ዘፍ.1፣6-8 ኩፋ.2፣9
*መላእክት ከእግዚአብሔር ወደ ሰው ለምህረትና ለብስራታ ለቁጣም ይላካሉ፡፡ /ሉቃ.1፣1-26 ዘፍ.19፣1-38፤ 2 ነገሥ.19፣35…/
የጠፈር ጥቅም
*ድኀነት የሚገባቸውን ሰዎች ይጠብቃሉ /መዝ.33፣7 90፣15/ ማቴ.18፣10 የሐ.ሥራ 12፣7/
*ለፀሐይ፣ለከዋክብትና ለጨረቃ መመላለሻ ማኀደር ይሆን ዘንድ
*ክፉዎችን ይቃወማሉ፡፡ የሐሰትና የዓመጸኛ የክህደት ምንጭና አባት የሆነውን [[ዲያብሎስ]]ን /ሄኖክ.12፣3 መቅ.ወንጌል ራእይ. 13፣5 ዮሐ. 8፣44/ በመጀመሪያ የተቃወሙት መላእክት ናቸው፡፡ /ራዕ.12፣7/
*የቅዱሳንን ጸሎት ወደ እግዚአብሔር ያሳረጋሉ፡፡ /ራዕ.8፣2-4 ጦቢ.12፣15/
*መላእክት ሰውን ያማልደሉ፡፡ ሰው ከፈጣሪው ጋር እንዲታረቅ ይጸልያሉ፡፡ የእግዚአብሔር ባለሟሎች ናቸውና ስለ ሰው ይለምናሉ፡፡ <ref>ዘካ.1፣9-13 ሉቃ.1፣19</ref>
*መላእክት ሰውን ይረዳሉ፡፡ /ዘፍ 16፣7 21፣17፤ 1 ነገሥ.19፣5-7/ ሰውን ይጠብቃሉ፡፡ ለእያንዳንዱ ሰው ሁለት ጠባቂዎች አሉት፡፡ አንዱ መላእክ ቀን አንዱ ደግሞ ሌሊት ይጠብቁታል፡፡ /ማቴ.18፣10/
*የእግዚአብሔር አገልጋዮችን በችግራቸው ጊዜ ይረዳሉ ያበረታሉ፡፡ /የሐዋ.5፣12-24 12፣1-17 27፣22-25/
*መላእክት ንስሃ በሚገቡ ሰዎች ደስ ይሰኛሉ፡፡ /ሉቃ.15፣10/
*መላእክት ይህን የመስላሉ ቁመታቸው ይህን ያህላል ማለት አይቻልም ፡ ረቂቃን ናቸውና ሊያድኑ ያሉትን ለመታደግ በወጣትና በሽማግሌ በተለያዩ አምሳላት ይታያሉ፡፡
 
===የሰኞ /ሁለተኛው ቀን/ ስነ ፍጥረት===
ሰኞ ማለት ሰኑይ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን በሁለተኛው ቀን እግዚአብሔር ከምድር እስከ ብሩህ ሰማይ ሞልቶ የነበረውን ውኃ ወደ ላይና ወደ ታች ከፈለ፡፡ በመካከሉም ጠፈርን አደረገ፡፡ ጠፈርንም ሰማይ ብሎ ጠራው፡፡ ከጠፈር በላይ የተቀረውም ውኃ [[ሐኖስ]] ይባላል፡፡ ዘፍ.1፣6-8 ኩፋ.2፣9
የጠፈር ጥቅም፦
*ለ[[ፀሐይ]]፣ ለ[[ከዋክብት]]ና ለ[[ጨረቃ]] መመላለሻ ማኀደር ይሆን ዘንድ
*ከፀሐይ ከጨረቃና ከክዋክብት የሚወጠው ብርሃን ጉብብ ባለ ቅርጽ ወደላይ ሳይነዛ ወስኖ ገትቶ እንዲይዝ
*ወአየ ፀሐይን (ሙቀት ማፋጀት) እንዲያቀዘቅዝ
4. *ሰው ጠፈርን ወይም ሰማይን እያየ ሰማያዊ ርስቱን ተሥፋ እንዲያደርግ
5.*ለአይናችን ማረፊያ
 
ማክሰኞ/የሦስተኛው ቀን/
===ማክሰኞ /የሦስተኛው ቀን/===
ማክሰኞ የሚለው ቃል ሠሉስ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን ሦሥትኛ ቀን ማለት ነው፡፡ፍጥረታት ከተፈጠሩ ሦስተኛ ቀን ነውና ሌላው ደግሞ ማክሰኞ የሚለው ቃል ማግሰኞ (የሰኞ ማግስት) ማለት ነው፡፡ በዚህ ቀን እግዚአብሔር በሦስተኛው ቀን ውኃ በአንድ ስፍራ ይሰብሰብ ብሎ ውኃን ከመሬት ለይቶ ባህር ካለው በኋላ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ ዘፍ. 1፣9-13 ኩፋ.2፣10-12፡፡ እነርሱም ፡- እጽዋት፣ አዝእርት፣አትክልት ናቸው፡፡
ማክሰኞ የሚለው ቃል ሠሉስ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን ሦሥትኛ ቀን ማለት ነው፡፡ ፍጥረታት ከተፈጠሩ ሦስተኛ ቀን ነውና ሌላው ደግሞ ማክሰኞ የሚለው ቃል ማግሰኞ (የሰኞ ማግስት) ማለት ነው፡፡ በዚህ ቀን እግዚአብሔር በሦስተኛው ቀን ውኃ በአንድ ስፍራ ይሰብሰብ ብሎ ውኃን ከመሬት ለይቶ [[ባህር]] ካለው በኋላ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ ዘፍ. 1፣9-13 ኩፋ.2፣10-12፡፡ እነርሱም ፡- [[እጽዋት]]፣ [[አዝእርት]]፣ [[አትክልት]] ናቸው፡፡
በምሳር የሚቆረጡ እጽዋት/ዛፎች/፡፡
*በ[[ምሳር]] የሚቆረጡ እጽዋት /ዛፎች/፡፡
በማጭድ ሚታጨዱ አዝርዕት፡፡
*በ[[ማጭድ]] ሚታጨዱ አዝርዕት፡፡
በእጁ የሚለቀሙ አትክልት ናቸው፡፡
*በእጁ የሚለቀሙ አትክልት ናቸው፡፡
የገነት ተክል
*የ[[ገነት]] ተክል
ዕፅዋት አዝርእትና አትክልት ከአራቱ ባሕርያት ከመሬት ከውኃ ከነፋስ እና ከእሳት ተፈጥረዋል ይኸውም በግብራቸው ይታወቃሉ፡፡
የዚህ እለት ፍጥረታት ለምስጢረ ስጋዌ ምሳሌ እንጠቀምበታለን፡፡
 
የረቡዕ/የአራተኛው ቀን/ ሥነ-ፍጥረት እለት ረቡእ ራብዕ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን አራተኛ ቀን ማለት ነው፡፡ ሥነ ፍጥረታት ከተፈጠሩ አራተኛ ቀን ማለት፡፡ በእለተ ረቡዕ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነዚህም፡- ፀሐይ ጨረቃና ከዋክብት ናቸው/ዘፍ.1፣14-16/ ከዋክብትና ጨረቃን በሌሊት ፀሐይን በቀን አሰለጠናቸው/መዝ.135፣8-9/ ፀሐይ ከእሳትና ከነፋስ በመፈጠሯ ትሞቃለች ትሄዳለች፡፡
===የረቡዕ /የአራተኛው ቀን/===
ጨረቃና ከዋክብት የተፈጠሩት ከነፋስና ከውኃ ነው፡፡ ከነፋስ በመፈጠራቸው ይሄዳሉ ከውኃ እንደመፈጠራቸው ደግሞ ይቀዘቅዛሉ፡፡
ሥነ-ፍጥረት እለት ረቡእ ራብዕ ከሚለው የግእዝ ቃል የመጣ ሲሆን አራተኛ ቀን ማለት ነው፡፡ ሥነ ፍጥረታት ከተፈጠሩ አራተኛ ቀን ማለት፡፡ በእለተ ረቡዕ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነዚህም፡- ፀሐይ ጨረቃና ከዋክብት ናቸው። /ዘፍ.1፣14-16/ ከዋክብትና ጨረቃን በሌሊት ፀሐይን በቀን አሰለጠናቸው /መዝ.135፣8-9/። ፀሐይ ከእሳትና ከነፋስ በመፈጠሯ ትሞቃለች ትሄዳለች፡፡
እነዚህንም ለዕለታት ለሳምንታት ለወራት ለአመታትና ለክፍለ ዘመናት መታወቂያ መለያ እንዲሆኑ ፈጥሮአቸዋል/ኩፋ.2፣13-14/፡፡
 
የዚህ እለት ፍጥረታት ለምስጢረ ትንሳኤሙታን ምሳሌ እንጠቀምባቸዋለን፡፡
ጨረቃና ከዋክብት የተፈጠሩት ከነፋስና ከውኃ ነው፡፡ ከነፋስ በመፈጠራቸው ይሄዳሉ፣ ከውኃ እንደመፈጠራቸው ደግሞ ይቀዘቅዛሉ፡፡
የሐሙስ/የአምሰተኛ ቀን/ ፍጥረት፡- ሐሙስ የሚለው ቃል ሃምሳይ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አምሰተኛ ቀን ማለት ነው፡፡አምስተኛ መባሉም ፍጥረታት ከተፈጠሩ አምስተኛ ቀን ሆኗልና፡፡ በእለተ ሐሙስ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ በልብ በሚሳቡ፣ በእግር የሚሽከረከሩ በክንፍ የሚበሩ በባህር ተወስነው የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆነ ፍጥረታትን ፈጠረ/ዘፍ.1፣20-23 ኩፋሌ.2፣15-16 እነዚህም ዘመደ እንስሳ፣ ዘመደ አራዊት፣ዘመደ አእዋፋት ይባላሉ፡፡
እነዚህንም ለዕለታት ለሳምንታት ለወራት ለአመታትና ለክፍለ ዘመናት መታወቂያ መለያ እንዲሆኑ ፈጥሮአቸዋል /ኩፋ.2፣13-14/፡፡
ዘመደ እንስሳ፡-አሳዎች
የዚህ እለት ፍጥረታት ለምስጢረ [[ትንሳኤ ሙታን]] ምሳሌ እንጠቀምባቸዋለን፡፡
ዘመደ አራዊት፡- አዞ፣ጉማሬ
ዘመደ አእዋፋት፡-ዳክዬች
===የሐሙስ /የአምሰተኛ ቀን/ ፍጥረት===
የእለተ ዓርብ ቀን/ ሥነ-ፍጥረት፡- አርብ ማለት አርበ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አካተተ ፈጸመ ማለት ነው፡፡ በእለተ አርብ እግዚአብሔር አምላክ ፍጥረታትን ፈጥሮ ጨርሷልና በዚህ ቀን እግዚአብሔር አራት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነርሱም በእግር የሚሽከረከሩ በክንፍ የሚበሩና በልብ የሚሳቡ በየብስ የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆኑ ፍጥረታትን ፈጠሩ፡፡ በመጨረሻም አጋእዝተ ዓለም ሥላሴ ሰውን በመልካችን እንፍጠር ብለው ዓርብ እለት በነግህ አራቱን ባሕርያተ ሥጋ አምስተኛ ባሕርየ ነፍስን አዋህደው የሠላሳ ዓመት ጎልማሳ አድርጎ በማዕከለ ምድር/መዝ.73፣12/ በቀራኒዮ አዳምን ፈጠሩት፡፡
 
እንስሳት፡-ሳር ነጭተው ውኃ ተጎንጭተው የሚኖሩ
ሐሙስ የሚለው ቃል ሃምሳይ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አምሰተኛ ቀን ማለት ነው፡፡ አምስተኛ መባሉም ፍጥረታት ከተፈጠሩ አምስተኛ ቀን ሆኗልና፡፡ በእለተ ሐሙስ ሦስት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ በልብ በሚሳቡ፣ በእግር የሚሽከረከሩ በ[[ክንፍ]] የሚበሩ በባህር ተወስነው የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆነ ፍጥረታትን ፈጠረ። /ዘፍ.1፣20-23 ኩፋሌ.2፣15-16 እነዚህም ዘመደ እንስሳ፣ ዘመደ አራዊት፣ ዘመደ አእዋፋት ይባላሉ፡፡
አራዊት፡- ሥጋ በጭቀው ደም ተጎናጭተው ውኃ ጠትተው የሚኖሩ
*ዘመደ እንስሳ፡-[[አሳ]]ዎች
አዕዋፋት፡-የዛፍ የእህልን ፍሬ ለቅመው ሥጋ በልተው ውኃ ጠጥተው የሚኖሩ ናቸው፡፡
*ዘመደ አራዊት፡- [[አዞ]]
አዳም ማለት ይህ ቀረው የማየባል ያማረ መልከ መልካም ማለት ነው፡፡ እንዲሁም ከመሬት መፈጠሩን ያመለክታል፡፡ ሰው አራት ባሕርያተ ስጋ አምስተኛ ግብራተ ነፍስ አሉት፡፡
*ዘመደ አእዋፋት፡- [[ዳክዬ]]ዎች
የነፍስ ግብራት፡- ልባዊነት፣ ነባቢነት፣ሕያውነት
 
ባሕርያተ ሥጋ፡- ውኃ፣መሬት፣ንፋስና እሳት
===የእለተ ዓርብ ቀን ሥነ-ፍጥረት===
አዳም በተፈጠረ በሳምንቱ ጠዋት ሦስት ሰዓት ሲሆን "አዳም ብቻውን የሆን ዘንድ አይገባውም የምትመቸውን እረዳት እንፈጠርለት" ብሎ ወደዲውኑ በአዳም እንቅልፍ አመጣበት ከአዳም ጎን አንዲት አጥንት ወስዶ ለአዳም ምትረዳውን ሴት ፈጠረለት ዘፍ.2፣18-23 ኩፋ.4፣4 እግዚአብሔር ሔዋንን ከጎኑ ፈትሮ ባሳየው ጊዜ አዳም "ይህች አጥንት ከአጥንቴ የተገኘች ናት ሥጋዋም ከስጋዬ የተገኘች ናትና ሴት ትባል አለ"ዘፍ.2፣23 ሔዋን ማለት የሔዋን ሁል እናት ማለት ነው፡፡ ዘፍ.3፣20
 
ሔዋን ከጎኑ መፈጠሯ ወንድና ሴት (ባልና ሚስት) አንድ አካል መሆናቸውና የሰው ዘር ሁሉ ከአንድ ግንድ መገኘቱን ያመለክታል፡፡ ሔዋንን ስለ ሦስት ነገር ፈጥሮታል
አርብ ማለት አርበ ከሚለው የግእዝ ቃል የተገኘ ሲሆን አካተተ ፈጸመ ማለት ነው፡፡ በእለተ አርብ እግዚአብሔር አምላክ ፍጥረታትን ፈጥሮ ጨርሷልና በዚህ ቀን እግዚአብሔር አራት ፍጥረታትን ፈጠረ፡፡ እነርሱም በእግር የሚሽከረከሩ በክንፍ የሚበሩና በልብ የሚሳቡ በየብስ የሚኖሩ በደመ ነፍስ ሕይወት ሕያዋን የሆኑ ፍጥረታትን ፈጠሩ፡፡ በመጨረሻም አጋእዝተ ዓለም ሥላሴ ሰውን በመልካችን እንፍጠር ብለው ዓርብ እለት በነግህ አራቱን ባሕርያተ ሥጋ አምስተኛ ባሕርየ ነፍስን አዋህደው የሠላሳ ዓመት ጎልማሳ አድርጎ በማዕከለ ምድር /መዝ.73፣12/ በ[[ቀራኒዮ]] አዳምን ፈጠሩት፡፡
1.ረዳት እንድትሆን
*እንስሳት፡- ሳር ነጭተው ውኃ ተጎንጭተው የሚኖሩ
2. ዘር ለመተካት
*አራዊት፡- ሥጋ በጭቀው ደም ተጎናጭተው ውኃ ጠትተው የሚኖሩ
3.ከፍትወት ለመጠበቅ
*አዕዋፋት፡- የ[[ዛፍ]] የ[[እህል]]ን ፍሬ ለቅመው ሥጋ በልተው ውኃ ጠጥተው የሚኖሩ ናቸው፡፡
ሰው ከፍጥረታት ሁሉ የከበረ ነው፡፡መዝ.48 ፣12 ይኸውም የሚታወቀው
 
1.ፍጥረታት ሁሉ ከተፈጠሩ በኋላ በመፈጠሩ
አዳም ማለት ይህ ቀረው የማይባል ያማረ መልከ መልካም ማለት ነው፡፡ እንዲሁም ከመሬት መፈጠሩን ያመለክታል፡፡ ሰው አራት ባሕርያተ ስጋ አምስተኛ ግብራተ ነፍስ አሉት፡፡
2.በእግዚአብሔር አርያና አምሳል በመፈጠሩ
*የነፍስ ግብራት፡- ልባዊነት፣ ነባቢነት፣ ሕያውነት
3.በምድር ላይ የሚኖሩ ፍጥረታት በሙሉ ገዥ አዛዥ ሆኖ በመፈጠሩ
*ባሕርያተ ሥጋ፡- ውኃ፣ መሬት፣ ንፋስና እሳት
 
አዳም በተፈጠረ በሳምንቱ ጠዋት ሦስት ሰዓት ሲሆን «አዳም ብቻውን የሆን ዘንድ አይገባውም የምትመቸውን እረዳት እንፈጠርለት» ብሎ ወዲያውኑ በአዳም እንቅልፍ አመጣበት ከአዳም ጎን አንዲት አጥንት ወስዶ ለአዳም ምትረዳውን ሴት ፈጠረለት ዘፍ.2፣18-23 ኩፋ.4፣4። እግዚአብሔር ሔዋንን ከጎኑ ፈጥሮ ባሳየው ጊዜ አዳም «ይህች አጥንት ከአጥንቴ የተገኘች ናት ሥጋዋም ከስጋዬ የተገኘች ናትና [[ሴት (ጾታ)|ሴት]] ትባል» አለ (ዘፍ.2፣23)። ሕይዋን ማለት የሕያዋን ሁል እናት ማለት ነው፡፡ ዘፍ.3፣20
ሕይዋን ከጎኑ መፈጠሯ ወንድና ሴት (ባልና ሚስት) አንድ አካል መሆናቸውና የሰው ዘር ሁሉ ከአንድ ግንድ መገኘቱን ያመለክታል፡፡ ሔዋንን ስለ ሦስት ነገር ፈጥሮታል፦
#ረዳት እንድትሆን
#ዘር ለመተካት
#ከፍትወት ለመጠበቅ
 
ሰው ከፍጥረታት ሁሉ የከበረ ነው፡፡ (መዝ.48 ፣12) ይኸውም የሚታወቀው፦
#ፍጥረታት ሁሉ ከተፈጠሩ በኋላ በመፈጠሩ
#በእግዚአብሔር አራያና አምሳል በመፈጠሩ
#በምድር ላይ የሚኖሩ ፍጥረታት በሙሉ ገዥ አዛዥ ሆኖ በመፈጠሩ
 
22ቱ ሥነ-ፍጥረት የሚባሉት እነዚህ ከላይ ያየናቸው ናቸው፡፡
በሰባተኛው ቀን [[ቅዳሜ]] እግዚአብሔር ፍጥረታትን ሁሉ ፈጥሮ ከስራው አረፈ፡፡ስለዚህአረፈ፡፡ ስለዚህ ይህች ዕለት [[ሰንበት]] ሆና እንድትከበር ሥጋዊ ስራዎች እነዳይሰሩባት የእግዚአብሔር መልካም ፍቃድ ሆነ፡፡ ይኸውም እግዚአብሔር ከስራው ሁሉ አርፎባታልና ነው /ዘፍ.2፣2/፡፡
 
==reference==
Line 100 ⟶ 113:
<ref>አምደ ሃይማኖት</ref>
<ref>መዝገበ ሃይማኖት</ref>
 
[[መደብ:ብሉይ ኪዳን]]
ከ «https://am.wikipedia.org/wiki/ሥነ-ፍጥረት» የተወሰደ